تمام موجودات برای رشد و ادامه‌ی حیات خود به تغذیه نیاز دارند و گیاهان از این قاعده مستثنی نیستند. چه در منزل از گیاهان آپارتمانی نگهداری و چه در حال کشت از سبزیجات در گلخانه، از نیازهای گیاه نمی‌توان غافل شد. در خیلی از مواقع مواد معدنی موجود در خاک برای گیاه کافی نیست و لازم است که از یکی از انواع کود استفاده کرد. دانشمندان 16 عنصر را شناسایی کرده‌اند که در رشد و حیات گیاهان نقشی حیاتی دارند که یکی از آن‌ها عنصر آهن است. برای اینکه بخواهید اهمیت استفاده از کود آهن را درک کنید، لازم است که نقش آهن در گیاهان آشنا شوید.
آهن چیست و چرا آهن
اکسید آهن یک ماده‌ی شیمیایی موجود در خاک است که به خاک رنگ قرمز می‌دهد و گیاهان می‌توانند آهن مورد نیازشان را از این ماده دریافت کنند. آهن در گیاهان در حال تجزیه نیز موجود است؛ بنابراین افزودن آن به خاک یا حتی جمع‌شدن برگ‌های افتاده‌ی درختان در سطح خاک می‌تواند نیاز گیاه به آهن را تأمین کند. البته برخی از گیاهان به آهن بیشتری نیاز دارند و نیازشان را به‌صورت طبیعی نمی‌توان رفع نمود که در این حالت باید از کود آهن استفاده نمود.
مهم‌ترین نقش آهن در تولید کلوفیل است که وظیفه‌ی فتوسنتز و را برعهده دارند. شاید با خود بگویید که نیاز گیاه به آهن کم است، پس می‌تواند آهن مورد نیازش را به‌صورت طبیعی دریافت کند و دیگر نیازی به خرید کود آهن وجود ندارد؛ اما هر گیاهی به هر نحوی نیازمند این عنصر برای رشد و نموی خود دارد برای مثال مزارع و باغ‌های میوه به دلیل ثمر دادن، نیاز به کود در فواصل مختلف خود دارد. حتی برخی گیاهان آپارتمانی به دلیل قرار داشتن در آب‌وهوا و محیط غیر مناسب، برای در بهترین حالت خود ماندن نیاز به تقویت دارد.
نقش اصلی کود آهن برای گیاه
همان‌طور که گفته‌شده، آهن از عناصر مهم گیاهان شمرده می‌شود زیرا در بسیاری از تحقیقات انجام شده، در بسیاری از موارد تأثیرات مفید مستقیم و غیرمستقیم دارد. آهن در سلول‌های برک سبزینه (کلروفیل) به‌صورت مستقیم نقش دارد. در واقع این عنصر جزء اصلی ساختار‌های مختلف و برخی از رنگ‌دانه‌های گیاه است. همچنین عنصر آهن در فرایندهای بیوشیمیایی گیاهان مثل فتوسنتز، تنفس سلولی، متابولیسم کربوهیدرات‌ها نقش مؤثر دارد. تشکیل آنزیم‌های گیاه نیز به دست آهن انجام می‌شود. اگرچه آهن در ترکیب کلروفیل استفاده نشده ولی در سنتز کلروفیل و ساختار پروتئین عنصری مهم محسوب می‌شود.
مازاد کود آهن برای گیاه:
به‌صرف مفید بودن آهن، نباید از کود آهن در مقادیر بالا استفاده مرد چراکه منجر به مسمومیت گیاه می‌شود. برای شناسایی مسمومیت ناشی از استفاده‌ی بیش از کود آهن دنبال علائم زیر بگردید:
- وجود نقاط قهوه‌ای رنگ در برگ‌های پایینی
- برگ‌ها به رنگ نارنجی مایل به قهوه‌ای درمی‌آیند و پژمرده می‌شوند.
- برگ‌ها باریک می‌شوند اما سبز می‌مانند.
- در برخی از گیاهان، نوک برگ‌ها زرد و نارنجی و خشک می‌شوند.
- اگر مسمومیت شدید باشد، برگ‌ها به رنگ بنفش درمی‌آیند.
- رشد متوقف و جوانه‌زنی محدود می‌شود.
البته مشاهدهی برخی از علائم بالا الزاماً به معنای استفاده‌ی بیش از حد از کود آهن و به‌تبع مسمومیت آهن نیست چراکه ممکن است که مسمومیت به‌خاطر استفاده‌ی بیش از حد از کودهای معدنی یا حتی کودهای آلی باشد. برای اطمینان از مسمومیت آهن باید مقداری از خاک را برای ارزیابی مقدار آهن به آزمایشگاه بفرستید.
انواع کود آهن و روش استفاده از آن‌ها
بعد از اطمینان از کمبود آهن در خاک باید با استفاده از منابع مختلفی که وجود دارد، سطح آهن را افزایش دهید؛ اما بهترین منبع آهن کدام است؟
کود آهن سولفات
یکی از منابع غنی از آهن، کود آهن سولفات است که بیش از 20 درصد وزن کود را آهن تشکیل می‌دهد. این محصول دربردارنده‌ی سولفات نیز است که یکی از مواد مغذی برای گیاه است. کود آهن سولفات، به‌عنوان یکی از انواعکودهای پودری، عمدتاً به یکی از اشکال زیر عرضه می‌شود:
- آهن (II) سولفات: 19 درصد وزن محصول را آهن تشکیل می‌دهد.
- آهن (III) سولفات: 23 درصد وزن محصول را آهن تشکیل می‌دهد.
- سولفات آهن آمونیوم: 14 درصد وزن محصول را آهن تشکیل می‌دهد. لازم به ذکر است که این نوع کود آهن، نیتروژن نیز به خاک اضافه می‌کند.
توجه داشته باشید که استفاده از کود آهن سولفات باعث اسیدی شدن خاک می‌شود. بر اساس تحقیقات دانشگاهی، استفاده از کود آهن سولفات زمانی که Ph خاک بالاست، انتخاب مناسبی است. یکی از مزایای این کود ماندگاری بالای آن است: بین 2 تا 4 سال.
قبل از اینکه بخواهید اقدام به خرید کود آهن سولفات نمایید، بد نیست از معایب آن نیز اطلاع یابید:
- عملکرد کند محصول: این بدین معناست که ممکن است آهن به‌سرعت کافی دراختیار گیاه قرار نگیرد و از بروز مشکل در آن سال جلوگیری نکند.
- قیمت بالا: این بدین معناست که استفاده از آن در مقیاس مقرون‌به‌صرفه نیست. بهترین کار این است که از این محصول در یک ناحیه‌ی کوچک یا بر روی تعداد کمی از گیاهان استفاده نمایید.
اگر کمبود آهن در خاک شدید نیست، بهتر است که از کود آهنِ گیاهی یا حیوانی استفاده نمایید چراکه در مقایسه با سولفات آهن مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند. چنانچه قصد استفاده از این محصول را دارید، بهتر است که آن را در بهار یا پاییز استفاده کنید.
کلات آهن
کلات آهن (آهن کلات شده) یکی دیگر از منابع خوب آهن برای گیاهان است. بین 5 تا 10 درصد از وزن این کود آهن را آهن تشکیل می‌دهد. این محصول عمدتاً به‌صورت محلول‌پاشی بر روی شاخ‌وبرگ مورداستفاده قرار می‌گیرد. کلات آهن دو مزیت متمایز دارد:
- آهن را به‌سرعت در اختیار گیاه قرار می‌دهد: تأثیر آن وقتی به‌صورت اسپری پاشی مورداستفاده قرار می‌گیرد، بیشتر نیز می‌شود.
- در مقابل اکسیداسیون مقاوم است: وقتی آهن اکسید شود (زنگ بزند)، در آب حل نمی‌شود و گیاه آن را نمی‌تواند جذب کند.
البته استفاده از این نوع کود آهن معایبی نیز دارد:
- برخی از کلات‌های آهن به‌درستی در اختیار گیاه قرار نمی‌گیرند وقتی Ph خاک از 6 بیشتر شود: ممکن است که وقتی Ph خاک به 7 یا بالاتر می‌رسد، هیچ‌گونه آهنی به گیاه نرسد.
- تأثیرگذاری آن کوتاه‌مدت است: اثر آن ممکن است که فقط یک‌فصل دوام داشته باشد؛ خواه به خاک اضافه شود، خواه به‌صورت محلول‌پاشی بر روی برگ‌ها به کار رود.
چنانچه می‌خواهید این کود آهن را در خاک به کار ببرید، بهتر است که این کار را در بهار انجام دهید؛ برای تأثیرگذاری بیشتر آن را در ناحیه‌ی ریشه‌ی گیاه به کار ببرید. اگر هم می‌خواهید از آن به‌صورت اسپری پاشی استفاده نمایید، آن را بر روی برگ‌ها استفاده کنید؛ به‌هیچ‌وجه در زمان میوه دهی از آن استفاده نکنید.
کود گرین سند (Greensand)
گرینْ سَندْ (Greensand) یکی دیگر از منابع آهن است که بین 5 تا 12 درصد وزنش را آهن تشکیل می‌دهد. این نوع از کود آهن به‌عنوان یک کود ارگانیک در صورت اضافه‌شدن به خاک، مزایای زیر را به ارمغان می‌آورد:
- بهبود احتباس آب: گرین سند در مقایسه با ماسه‌های عادی می‌تواند 10 برابر بیشتر رطوبت را در خود نگه دارد و می‌تواند تا یک‌سوم وزنش آب در خود نگه دارد.
- بهبود بافت خاک: گرین سند باعث شل شدن خاک رسی می‌شود و خاک‌های شنی را سفت می‌کند.
- داشتن پتاسیم: گرین سند در کنار آهن، پتاسیم نیز دارد که حدود 7 درصد وزنش را تشکیل می‌دهد.
با وجود فوایدی که گرین سند به همراه دارد، شاید تصمیم بگیرید که از این نوع کود آهن استفاده کنید؛ قبل از تصمیم به خرید این محصول توصیه می‌شود که معایب آن را نیز در نظر بگیرید:
- آهنِ گرین سند درواقع اکسید آهن است: این بدین معناست که آهن به‌راحتی در اختیار گیاهان قرار نمی‌گیرد.
- قیمت بالا: تنها درصورتی‌که برای محصولات گران‌قیمت مورداستفاده قرار گیرد، ارزش خرید دارد.
چنانچه قصد خرید این محصول را از فروشگاه آنلاین بهاران دارید، توصیه می‌شود که به‌جای خرید کیسه‌های کوچک گرین سند، اقدام به خرید یک کیسه‌ی بزرگ نمایید چراکه این‌گونه مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
برای استفاده از این نوع کود آهن آن را به خاک اضافه کنید و آن را با مخلوط نکنید چراکه در آب حل نمی‌شود. به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، حدود دو پیمانه از آن را با خاک کنار تک‌تک گیاهان ترکیب کنید. برای پخش سطحی آن، بین 45 تا 22.5 کیلوگرم را در 305 مترمربع پخش کنید.
کنجاله خون خشک و پودر خون
این نوع از کود آهن، پودر خشک‌شده‌ی حیوانات است و همان‌طور که می‌دانید خون حیوانات غنی از آهن است. 0.2 درصد از وزن این محصول از آهن و 12.5 درصدش از نیتروژن تشکیل شده است. تأثیرگذاری این نوع کود آهن میان‌مدت بوده و تأثیر آن بین 6 تا 8 هفته ماندگار است. این محصول 1.5 درصد فسفر و 0.6 درصد پتاسیم نیز دارد که باعث می‌شود کنجاله خون خشک به یک کود جامع بدل شود.
بهترین زمان مصرف این محصول در فصل بهار است. ازآنجایی‌که پودر خون در آب حل می‌شود، می‌توان از آن به‌عنوان یک کود ارگانیک مایع استفاده نمود. یکی از بزرگ‌ترین معایب این محصول جذب حشرات موزی و برخی از حیوانات به خود است. در زمان استفاده باید نهایت احتیاط را به خرج داد چراکه جذب این محصول بالاست و باید از استنشاق آن خودداری شود.
کودهای حیوانی و گیاهی
یکی از منابع دیگر آهن، کودهای حیوانی (نظیر کودهای مرغی) و کودهای گیاهی (برگ‌ها، چمن‌های کوتاه شده، پوست موز و…) است.
کودهای گیاهی آهن کمی دارند و آن را به‌آرامی آزاد می‌کنند. از نکات مثبتی که در خصوص این نوع از کودها وجود دارد، می‌توان به داشتن انواع ریزمغذی‌ها و امکان ساخت آن‌ها حتی در منزل اشاره کرد. از قیمت پایین آن‌ها نمی‌توان غافل شد.
سرعت آزادسازی مواد مغذی در کودهای حیوانی متوسط است و تا 2 سال ماندگاری دارد. مقدار آهن‌ها کم بوده و به تغذیه‌ی حیوان بستگی دارد. این نوع از کودهای ارگانیک به سبب داشتن انواع ریزمغذی‌ها، یک کود جامع محسوب می‌شوند.
بهترین کود آهن کدام است؟
توجه داشته باشید که قبل از اقدام به خرید و استفاده از کود، لازم است که مقداری از خاک خود را به آزمایشگاه بفرستید تا کمبود آهن مشخص شود. انتخاب کود آهنِ مناسب به تعدادی فاکتور مانند مقدار کمبود آهن، نوع خاک، نوع گیاه و نوع کشت گیاه بستگی دارد.
چنانچه با افزودن مقدار کمی آهن مشکل فقر آهن برطرف می‌شود، احتیاجی به‌صرف هزینه‌های بالا برای خرید کود آهنی که مقدار آهنش بالاست، وجود ندارد. قبل از انتخاب نوع کود آهن، در خصوص نیازتان تحقیقات لازم را انجام دهید. برای مشاهدهی کود مورد نظر خود می‌توانید به سایت بهاران مراجعه فرمایید و با با خواندن توضیحات آن به کود مورد نظر خود دست پیدا کنید.
