بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی، چه زمانی است؟ این موضوع به عوامل مختلفی همچون نوع درخت و زمان خواب درخت در آن منطقه بستگی دارد زیرا در زمان خواب درخت است که ریشه ضعیف نهال، فرصت قوت‌گرفتن پیدا می‌کند.شاید در وهله اول به نظر برسد که بهار، بهترین انتخاب است زیرا زمان زنده شدن طبیعت و رشد و بالندگی اعجاب‌آور گیاهان و درخت‌هاست؛ اما در این صورت چرا روز درختکاری پانزدهم اسفند انتخاب‌شده؟
طبق تحقیقات، روزهای میانه اسفند یعنی چهاردهم تا شانزدهم اسفند، بهترین زمان درختکاری در اغلب نقاط فلات ایران است. اما چگونه فصل خشک و خاموش زمستان می تواند فصل مناسب کاشت نهال باشد؟ در ادامه با ما همراه باشید.
آیا بهار بهترین فصل برای کاشت نهال است؟
بهاران که سرسبزی برگ‌های جوان و زیبایی شکوفه‌های خندان، چشم دل‌و‌جان را پر می‌کند بیش از هر فصل دیگری به اندیشه کاشتن درخت و آراستن محیط زندگی خود به لطافت و سرسبزی درختان و گیاهان می‌افتیم و این در حالی است که اغلب فصل بهار، بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی نیست. نکته در این است که رشد و بالندگی‌ای که در بهار شاهد آن هستیم به قسمتی از یک درخت برمی‌گردد که روی زمین است اما زیر‌زمین چه خبر است، آیا ریشه ها نیز در بهار به‌سرعت شاخه‌ها و برگ‌ها رشد می‌کنند؟
اتفاقاً در بهار فشار بیشتری روی ریشه است زیرا باید بتواند غذا و انرژی مورد نیاز درختان به‌سرعت در حال رشد را تامین کند و دقیقا به همین دلیل است که در اغلب مناطق، بهار، گزینه مناسبی برای کاشتن نهال نیست. نهال هنوز ریشه‌های ضعیفی دارد و در وهله اول، این قدرت گرفتن ریشه‌هاست که نیاز مبرم نهال است وگرنه نهالی که ریشه‌هایش به خوبی نضج نگیرد، خواهد خشکید.
چرا روز درختکاری در ماه اسفند قرار دارد؟
همان‌طور که گفته شد مهمترین بخشی از نهال که باید مورد توجه و رسیدگی قرار گیرد ریشه آن است. باید به ریشه فرصت دهیم که در یک زمان آرام و کم‌کار، به رشد و گسترش خودش بپردازد و بتواند انرژی خود را به‌جای این‌که مصروف رشد تنه و برگ‌های درخت کُند به مصرف رشد خویش برساند. در اسفند، زمانی به دست می‌آید که درخت هنوز در خواب است و از سوی دیگر ریشه به همین زودی‌ها به ایام سرمای زیاد یا دوره کم آبی برخورد نمی‌کند. این زمان همان انتهای زمستان است که اوج سرما سپری شده ولی همچنان درخت در خواب است. از سوی دیگر آب و هوا نیز هنوز گرم نشده که ریشه به کم‌آبی بیفتد. ریشه ضعیف نهال، حداقل به دو الی سه هفته زمان نیاز دارد که بتواند با محیط جدید تطابق پیدا کند و نیروی لازم برای فصل پرکار بهار را به دست آورد. بنابراین نیمه اسفند یک زمان مناسب برای کاشت نهال در اغلب نقاط کشور می‌باشد.
همچنین بخوانید: نکات ضروری در نگهداری از درختان میوه
قاعده کلی تعیین زمان مناسب کاشت نهال در مناطق مختلف آب و هوایی
تعیین بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی، یک قاعده کلی دارد و آن قاعده این است: زمان مناسب، زمانی است که عوامل زیر بیشترین همپوشانی و هماهنگی را باهم داشته باشند:
● زمان خواب درخت
● نزدیک‌نبودن به زمان بسیار سرد و یخبندان
● نزدیک‌نبودن به زمان بسیار گرم و کم‌آبی
● قرار‌داشتن در زمانی که بارندگی کافی برای رشد نهال وجود دارد
● در‌نظر‌گرفتن نوع درخت و میزان سازگاری درخت با کم‌آبی، سرما، گرما، رطوبت و…
همان‌طور که پیشتر گفته شد، در اغلب نقاط ایران، نیمه اسفند زمانی است که مولفه‌های مذکور به بیشترین هماهنگی با هم می‌رسند. اما با توجه به گرمسیر یا سردسیر بودن یک منطقه، زمان کاشت نهال پس‌و‌پیش می‌شود مثلاً در مناطق جنوبی کشور که بسیار گرمسیر است و زمستان سرد در آنجا وجود ندارد و بهار زودتر از سایر مناطق ایران از راه می‌رسد، ابتدای پاییز زمان مناسبی برای کاشت نهال است.
در‌حالی که در مناطق شمال غربی کشور همچون اردبیل که بسیار سردسیر است این زمان میتواند در ماه بهار یا حتی تابستان باشد. بدیهی است که زمان کاشت نهال میتواند با توجه به نوع درخت نیز تغییر کند مثلاً این‌که درخت تا چه حد در برابر سرما مقاوم است یا این که با کم‌آبی و هوای خشک سازگاری دارد. همان‌طور که می‌دانید درختان از این نظرها با یکدیگر متفاوت هستند و دقیقا به همین دلیل است که برخی از انواع درخت در مناطق سردسیر و برخی دیگر در مناطق گرمسیر رشد و فراوانی بیشتری دارند.
همچنین مطالعه کنید: در هر هکتار چند درخت می توان کاشت؟ (فاصله استاندارد کاشت درختان)
چه درختی را در چه منطقه آب و هوایی بکاریم؟
به‌صورت کلی مناطق آب و هوایی در کشور ما به سه دسته سردسیر، گرمسیر و معتدل تقسیم می‌شوند اما هنگامی‌که می‌خواهید به تمایل خوشایند خود به باغبانی پاسخ مثبت دهید و اقدام به تعیین بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی و کاشت نهال میوه در این مناطق کنید باید به میزان بادگیر بودن منطقه و نیز میزان رطوبت هوا و خاک هم توجه داشته باشید. مثلا درخت گیلاس گرچه در مناطق سرد خوب رشد می‌کند اما هوای مرطوب و شرجی مناسب آن نیست.
یا این‌که مناطق جنوبی کشور گرم و مرطوب است در حالی که شمال غربی کشور شامل مناطقی گرم و خشک است. بنابراین در یک دسته بندی مبسوط‌‌تر می‌توان، مناطق مختلف آب و هوایی کشورمان را چنین برشمرد:
● منطقه گرم و خشک
● منطقه گرم و مرطوب
● منطقه سرد و کوهستانی
● منطقه معتدل
در ادامه، ضمن معرفی این مناطق آب وهوایی در کشورمان، چند درخت مناسب باغبانی در این مناطق را نیز معرفی خواهیم کرد.اما توجه داشته‌باشید که ما در این مقاله تنها به زمان کاشت نهال مناسب در منطقه‌های آب و هوایی مناسب پرداخته‌ایم و این که چه نکاتی را باید حین کاشت نهال رعایت کرد و یا مراقبت‌های مورد نیاز این نهال‌ها در آینده چیست و…، خود مقوله‌های دیگری است که قطعا برای حصول نتیجه مطلوب باید مورد توجه قرار گیرند.
منطقه گرم‌و‌خشک شامل اغلب مناطق کشورمان است و درختانی همچون پسته، بادام، عناب، خرما، انجیر و انگور مناسب کشت در این مناطق آب‌و‌هوایی هستند. منطقه گرم‌و‌مرطوب که شامل سواحل‌جنوبی کشور است و درختان انبه، موز، خرما و گونه خاصی از نهال گردو و زردآلو، برخی از درختان مناسب کشت در این منطقه هستند. منطقه سرد و کوهستانی که استان‌های اطراف رشته‌کوه زاگرس از جمله این مناطق است. درختان‌گردو، سیب، به ، گلابی، آلو، گیلاس و آلبالو از جمله درختان مناسب باغبانی در این مناطق هستند. توجه داشته‌باشید که گاه نکته‌های ریزتری نیز در این میانه مطرح هست؛ مثل این که درست است که هم گیلاس و هم گردو در مناطق سردسیر کاشت می‌شوند اما مثلا درخت گردو تحمل یخبندان‌های طولانی را دارد اما درخت گیلاس خیر.
منطقه معتدل که پرتقال، لیمو، کیوی، گلابی، سیب، به، خرمالو، انار، انجیر، هلو، شلیل، زردآلو، انگور، گیلاس و نوع خاصی از درخت گردو، برخی درختان مناسب کاشت در منطقه آب و هوایی معتدل هستند. شمال کشور ما یک منطقه معتدل و مرطوب است و به همین دلیل است که درختانی همچون نارنگی و پرتقال در شمال کشورمان، خوب رشد می‌کنند.
توجه داشته‌باشید که ما در این دسته‌بندی و معرفی درختان، دست به ساده‌سازی زده‌ایم و چنانچه شما تمایل به گرفتن بهترین نتیجه و بروز کمترین خطا در تجربه باغبانی خود را دارید باید به شما بگوییم که در این بین، نکته‌های ریزتری نیز مطرح است؛ مثلا اگرچه زمستان نسبتا سرد، مناسب کاشت درخت گیلاس است اما منطقه‌ای که درخت گیلاس در آن کاشته‌شده نباید دارای تابستان‌های گرم باشد. همچنین تابستانی که بارندگی زیاد داشته باشد موجب ترک‌خوردگی میوه‌های گیلاس می‌شود، بنابراین این تابستان خشک و خنک است که مطلوب درخت گیلاس است.
تعجب نکنید اگر…
تعجب نکنید اگر شنیدید که یک درخت هم مناسب مناطق گرمسیر است و هم مناسب مناطق سردسیر. برخی از درختان میوه، بیش از ده نوع و گونه دارند که گونههای مختلف آنها میتواند مناسب مناطق مختلف آب و هوایی باشد و حتی زمان کاشت نهال آنها در یک منطقه آب‌و‌هوایی نیز متفاوت باشد. مثلا احتمال برخورد کردن شکوفه‌های درخت گردوی دیرگل، به ایام یخبندان، کمتر از درخت گردوی زود گل است و بنابراین گونه اول برای آب و هوای بسیار‌سرد، مناسب‌تر است. خوشبختانه امروزه وجود فروشگاه های اینترنتی حوضه باغبانی، امکان دریافت اطلاعات و راهنمایی های لازم در این حوزه و نیز خرید نهال، کود و هرچیزی که برای باغبانی به آن نیاز دارید را برای شما فراهم کرده است.
همچنین مطالعه کنید: بهترین درخت میوه برای حیاط خانه، نسبت به آب و هوای شهر شما
معرفی چند نهال میوه سازگار با سرما
سیب و گردو از مشهورترین میوه‌های مقاوم به سرما هستند و اما لیست کوچکی از درخت‌های مقاوم به سرما:
● گردو
● سیب
● گلابی
● آلو
● انگور
● بادام
گردو: اگر شهرت گردوی توسیرکان، که از شهرهای سرد کشور است را به خاطر آوریم، ذهنمان به‌سرعت حدس می‌زند که نهال گردو، از نهال‌های سازگار با سرماست و به همین دلیل می‌توان آن را در پاییز کاشت که در طول فصل‌های سرد به گسترش ریشه خود بپردازد تا در بهار و تابستان پربرگ‌تر و تنومندتر شود.
سیب: از درختانی است که به رشد خوب در آب و هوای سرد مشهور است به‌طوری‌که در مناطقی که زمستانی گرم دارند، به خوبی رشد نمی‌کند. این میوه میتواند سرمای۴۰- درجه را نیز تحمل کند و جالب این‌که هرچه در دمای پایین‌تری برسد، مزه و بافت خوشایندتری خواهد‌داشت.
انگور: این میوه گوارا را در هر آب و هوایی می‌توان کاشت. کاشت نهال انگور در مناطق سردسیر پس از گذر از سرمای زیاد و یخبندان انجام می‌شود و اما در مناطق نیمه سردسیر یا گرم و معتدل، بهترین زمان کاشت نهال انگور، پاییز است.
بادام: مناطقی با بهار معتدل و زمستان‌های سرد، بهترین مناطق برای رشد بادام هستند و به همین دلیل، بادام خوشه‌ای یکی از انواع بسیار مناسب نهال بادام است زیرا این نوع نهال دیرگل است و این موضوع موجب می شود که هنگام شکوفه کردن درخت، سرمای هوا رو به کاستی گذاشته باشد و روی گلدهی و کیفیت بادام تاثیر منفی نگذارد.
آلبالو: چنانچه درخت آلبالو در مناطقی با زمستان‌های سخت، کاشته شود، بهار فصل مناسب‌تری برای کاشت است اما در مناطق معتدل و قسمت‌هایی که زمستان‌های خفیف‌تری دارند، پاییز برای این منظور مناسب‌تر است.
معرفی چند درخت مقاوم به کم‌آب
● انگور: گرچه انگور بسیار در برابر کم‌آبی مقاوم است اما در زمانی که تازه کاشته شده نیاز به آبیاری دارد.
● عناب: درخت عناب ضمن مقاوم‌بودن در برابر سرما از مقاوم‌ترین درختان در برابر خشکی است اما استفاده بیشتر از آب، بازدهی آن را بیشتر می کند.
● انجیر: انجیر ضمن مقاومت در برابر شوری خاک، به واسطه ریشه های بلندش در برابر کم آبی نیز مقاوم است.
● زیتون: زیتون به شدت در برابر خشکی و کم‌آبی مقاوم است اما دمای زیر 3 درجه، به آن آسیب می‌رساند.
● بادام: ریشه‌های قدرتمند بادام میتواند از پس تامین آب از دل زمین برآید و به این ترتیب برای بدنه خود امکان مقاومت در برابر کم‌آبی را فراهم می‌کند.
معرفی چند درخت مقاوم به گرما
برخی از درخت‌های مقاوم در برابر گرما عبارتند از:
- انبه: در مورد میزان مقاومت درخت انبه در برابر گرما، کافی است بگوییم که این درخت میتواند در طول دوره رشد میوه خود، دمای ۴۸ درجه سانتیگراد را نیز تحمل نمایند (البته در صورت آبیاری کافی).
- سنجد: درخت سنجد به دلیل عمر طولانی و مقاومت بسیار بالا، از درختان محبوب باغداران است. درخت سنجد،هم گرما، هم سرما و هم کم آبی را به خوبی تحمل می‌کند.
- موز: دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد، باعث توقف رشد درخت موز و سوختگی شدید برگ‌های آن می‌شود اما این درخت، در دمای ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارد و تا دمای ده درجه زیر صفر را نیز میتواند تحمل کند.
- پسته: تنها مشهور بودن پسته رفسنجان و خراسان میتواند بیانگر مقاومت خوب این درخت در برابر شرایط نامساعد محیطی باشد؛ از شوری آب و خاک گرفته تا خشکی و کم آبی. همین مقاومت بالاست که پسته را تبدیل به مهمترین محصول اقتصادی نواحی کویری نموده است.
- انگور: انگور نیز همچون گردو، درختی است که بیش از ده گونه دارد و گونههای مختلف آن در آب و هواهای مختلف بهترین رشد را دارد تا جایی که انگور یاقوتی یا « مروارید سیستان »، میتواند شرایط سخت محیطی این منطقه را نیز تحمل کند.
- خرما: در مورد مقاومت درخت خرما در برابر گرما کافی است به این نکته توجه کنیم که درختان نخل به عنوان یکی از مشخصه‌های مناطق گرمسیری شناخته می‌شوند. درخت خرما در مناطقی که در عین گرم و خشک بودن امکان آبیاری فراوان وجود داشته باشد، بهترین رشد را دارند.
همچنین مطالعه کنید: نحوه کاشت نهال (اصول اولیه و بهترین زمان کاشت)
نکته پایانی
توجه داشته باشید که لزوما مقاومت نهال یک درخت با خود درخت قابل مقایسه نیست؛ از نظرات مختلف چون مقاومت در برابر سرما و گرما، رطوبت کم و زیاد یا باد و کم‌آبی.
مثلا گرچه انگور در برابر کم آبی مقاوم است اما نهال انگور احتیاج به آبیاری مناسب دارد. به هرحال، نهال هنوز ضعیف است و به اندازه کافی جان و قوت نگرفته و احتیاج به رسیدگی و توجه بیشتری دارد.
کلام پایانی
سروکار داشتن با خاک که جنس سرشت ماست، التیام‌بخش روان ماست و مشاهده قد کشیدن و به بار نشستن موجودی که به واسطه ما، زندگی در رگ‌هایش جاری شده است، دلپسند است به ویژه اگر آن موجود به اندازه خودش صرفه اقتصادی داشته باشد و حتی اگر بار هم ندهد با وجودش این کره‌خاکی در محاصره قرار گرفته با دغدغه‌های محیط‌زیستی را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کرده است.
پس حتی اگر زمینه کاشتن یک عدد درخت هم در اطراف‌مان فراهم است، از گذاشتن این مرهم بر زخم مادر زمین، کوتاهی نکنیم که امروزه انجام چنین کاری همت زیادی نمی‌خواهد. دسترسی به اطلاعات لازم برای کاشت و نگهداشت درخت میوه، به واسطه انواع وبلاگ‌های کشاورزی و در دسترس بودن کارشناسان این حیطه از طریق سایت‌های گوناگون، آسان شده است. همچنین امکان خرید وسایل باغبانی و انواع نهال و کودو … با چند کلیک، فراهم است.
با زندگی بخشیدن به یک درخت، می‌توانید در این سرای گذر، مانا بمانید.
سلامت و مانا باشید.