محصولات ارگانیک بدون استفاده از هیچ گونه کود شیمیایی و سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی به عمل می‌آیند بنابراین مهمترین مزیت آنها سالم بودن آنهاست ضمن اینکه از مواد مغذی بیشتر و طعم بهتری برخوردار هستند. در خصوص مزیت‌های کشاورزی ارگانیک همین بس که کشاورزی ارگانیک را می‌توان به یک طبابت اصولی برای تن بیمار زمین تشبیه کرد؛ رسیدگی به حال مادر زمین و آب و غذا و هوای تنفسی او به طور اصولی، به طوری‌که بتواند در دراز مدت و به صورت پایدار حال و روز خوب و سلامتی داشته باشد. یک سلامتی پایدار بدون وابستگی به غذا و داروهای شیمیایی؛ موادی که گرچه ظاهرا در کوتاه‌مدت به خوبی تغذیه‌اش می‌کنند اما در واقع در حال خراب کردن ریه‌های او(هوا و جو) و آلوده کردن خون جاری در رگ‌های او (آب‌های روان و زیرزمینی)، گوشت بدن او(خاک و ساختارش) و اصولا ارگان‌های حیاتی و سلامت او هستند.
اما مزیت های کشاورزی ارگانیک تنها متوجه محصول نهایی و خریداران آن نیست بلکه مزیت‌های بسیار مهمی برای کشاورزان و محیط زیست دارد که در این مقاله به صورت خلاصه مورد اشاره قرار می‌گیرند. در اولین بخش مقاله به مزیت برتر این نوع کشاورزی می‌پردازیم که به نوعی تعریف کشاورزی ارگانیک را نیز در بر دارد. در بخش بعدی ۵ مزیت کلی آن را بر می‌شمریم و در بخش‌های بعدی به تفصیل بیشتری خواهیم پرداخت.
مزیت برتر: حذف آلاینده‌های شیمیایی از خاک، آب و هوا
اگر بخواهیم تنها یک مزیت کلی برای کشاورزی ارگانیک نام ببریم، حذف آلاینده‌های شیمیایی از خاک، آب و هواست، چرا که کشاورزان ارگانیک به جای استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی خود، از روش‌های طبیعی برای کوددهی و کنترل آفات و بیماری‌های گیاهان استفاده می‌کنند.
جایگزین سموم شیمیایی در کشاورزی ارگانیک: کشاورزان ارگانیک به جای استفاده از سموم شیمیایی، با روش‌هایی چون تناوب زراعی و انتخاب دقیق نژادهای زراعی، خطر ابتلا به بیماری‌های گیاهی را کاهش می‌دهند.
جایگزین علف‌کش‌های شیمیایی: کشاورزان ارگانیک به جای استفاده از علف‌کش‌ها برای از بین بردن علف‌های هرز، از اقداماتی مانند وجین مکانیکی و کاشت گیاهان مهارکننده طبیعی علف هرز، بهره می‌برند.
جایگزین آفت‌کش‌های شیمیایی: آفت‌کش‌های شیمیایی ضمن از بین بردن آفت‌ها موجب نابودی برخی حشرات مفید نیز می‌شوند و نیز بر چرخه زیستی جانوران مرتبط با آن آفت تاثیر منفی می‌گذارند. به همین دلیل کشاورزان ارگانیک به جای استفاده از کودهای شیمیایی، بر ایجاد تعادل طبیعی بین گیاهان و حیوانات تاکید می‌کنند چراکه جمعیت حیات وحش سالم می‌تواند به کنترل آفات کمک کند. مثلا پرندگان، سوسک‌ها و حشراتی همچون کفشدوزک‌ها از آفاتی مانند شته‌ها، راب‌ها و کرم‌ها استفاده می‌کنند.
جایگزین کودهای شیمیایی: کشاورزان ارگانیک به جای استفاده از کودهای شیمیایی برای تغذیه خاک از روش‌های طبیعی همچون تناوب زراعی، استفاده از کود سبز، کود حیوانی، پودر استخوان و… برای تغذیه خاک استفاده می‌کنند.
همچنین بخوانید: ساخت باغچه ارگانیک در خانه
۵ مزیت مهم کشاورزی ارگانیک
از آنجا که کشاورزی ارگانیک به روش‌های طبیعی و با در نظر داشتن کل محیط زیست به تولید محصولات غذایی می‌پردازد به نام “کشاورزی زیستی” نیز خوانده می‌شود. به همین دلیل است که کشاورزی زیستی مزیت‌های بیشماری برای موجودات روی زمین اعم از گیاهان و جانوران و انسان‌ها (از خود کشاورزان گرفته تا خریداران و آحاد مردم) و زیستگاه آنها دارد که به ۵ مورد مهم آن اشاره می‌کنیم:
١ – سلامت بیشتر محصولات کشاورزی، کشاورزان، مردم و زمین: برخی از محصولات کشاورزی به دلیل استفاده از آفت‌کش‌های کمتر در تولید آنها یا به دلیل اینکه پوست ضخیم‌تری دارند، در صورت پوست گرفته شدن، حاوی مقادیر کمتری آفت کش نسبت به محصولات با پوست نازک‌تر هستند اما تنها راه برای جلوگیری از باقی ماندن آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی، مصرف محصولات ارگانیک است. متاسفانه کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض اثرات منفی آفت‌کش‌ها هستند زیرا سیستم‌های اندامی در حال رشدی دارند که آنها را آسیب پذیرتر می‌کند و کمتر قادر به سم زدایی مواد شیمیایی سمی هستند.
٢- پایدارتر کردن اکوسیستم‌های طبیعی و شرایط کشاورزی: کشاورزی ارگانیک موجب کاهش اختلال و صدماتی است که استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی موجب می‌شود و بنابراین در این روش کشاورزی، چرخه‌های طبیعی به حالت اولیه خود برمی‌گردند و به اوج سازگاری با هم می‌رسند و شرایط محیطی برای تمام موجودات، از میکروارگانیسم‌های موجود در خاک گرفته تا محصولات مزرعه و پرندگان درحال پرواز در آسمان مزرعه و تا جنینی که در زهدان مادر کشاورز در حال رشد است، بهتر و پایدارتر می‌شود. برای مثال، کشاورزی ارگانیک به جهت افزایش دادن تنوع زیستی جانوران منطقه، باعث بهبود وضعیت شکارچیان آفت‌های گیاهی شایع در آن منطقه و نیز بهبود وضعیت حشرات موثر در گرده‌افشانی گیاهان تحت کشت می‌شود.
٣- تولید محصولاتی سالم‌تر با طعم و مزه بهتر و مواد مغذی بیشتر: مشخص شده است که محصولات ارگانیک دارای سطوح بالاتری از ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب سالم و مواد مغذی گیاهی هستند.
٤- کاهش گازهای گلخانه ای و کمک به حل مشکل جهانی گرمایش زمین: کشاورزی ارگانیک از طریق افزایش قابلیت خاک برای جذب و نگهداری کربن، نسوزاندن نفت (کودهای شیمیایی از نفت به دست می آیند) و نیاز کمتر به استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی، به طور فعال دی اکسید کربن موجود در جو را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش اثر گلخانه‌ای و گرمایش جهانی زمین می‌شود.
٥- کاهش هزینه‌ها: در کشاورزی ارگانیک تقریبا تمام هزینه‌های مربوط به کود و سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی و برخی از هزینه‌های مربوط به استفاده از ماشین آلات کشاورزی حذف می‌شود .
مزایای کشاورزی ارگانیک برای کشاورزان
کشاورزانی که به کشاورزی ارگانیک روی می‌آورند نه تنها به حفظ سلامتی هموطنان خود و سلامت و پایداری اکوسیستم‌های طبیعی کمک کرده‌اند بلکه به خود و خانواده‌اشان نیز کمک کرده اند اما چگونه؟ در ادامه به برخی از مزیت های کشاورزی ارگانیک برای کشاورزان عزیز اشاره کرده‌ایم:
سلامت کشاورزان و خانواده به جهت تماس نداشتن با مواد شیمیایی: افرادی که با اشاره به مجاز بودن سطح مواد شیمیایی به جا مانده در محصولات زراعی، کشاورزی ارگانیک را چندان مورد توجه نمی‌دانند باید در نظر داشته باشند که خود کشاورزان با میزان غیر مجازی از این مواد در تماس هستند و تنها راه تضمین سلامتی کشاورزان و خانواده‌های آنها، ترویج کشاورزی ارگانیک است. در مورد مصرف کنندگان نیز حتی اگر سطوح تحمل تعیین‌شده برای برخی از آفت‌کش‌ها، «مجاز» تعیین شده باشد، هنوز خطرات بالقوه‌ای برای سلامتی وجود دارد. انواع خاصی از سرطان و اختلال در عملکرد غدد درون ریز، برخی بیماری‌های گزارش شده در رابطه با تاثیر منفی آفت‌کش‌ها بر کشاورزان است.
سلامت محیط زیست کشاورزان: عدم ورود بقایای کودها و سموم شیمیایی در آب‌های روان و آب‌های زیرزمینی در منطقه زیست کشاورزان و نشت بسیار کمتر گازهای کربنی و نیتروژنی به هوای محیط زندگی آنها، باعث افزایش سطح سلامتی محیط زیست کشاورزان می‌شود.
کاهش هزینه های تولید برای کشاورزی: در کشاورزی ارگانیک هزینه‌های مربوط به تهیه کود،سموم، علف‌کش و آفت‌کش شیمیایی، مواد نگهدارنده، تشعشعات یونیزاسیون و بذرهای دستکاری شده به لحاظ ژنتیکی و آنتی بیوتیک و هورمون رشد برای دام و… کاهش می‌یابد.
تولید شغل برای اعضای خانواده کشاورزان: در کشاورزی ارگانیک نیاز به نیروی کار انسانی نسبت به کشاورزی رایج، افزایش پیدا می‌کند که این خود به معنی افزایش ضریب اشتغال در جامعه است زیرا افزایش هزینه مربوط به نیروی کار می‌تواند به جهت قیمت بالاتر محصولات ارگانیک نسبت به محصولات معمول، جبران شود.
بهتر شدن و پایدار تر شدن شرایط کشاورزی در درازمدت: به جهت عواملی همچون بهبود ساختار خاک، بهبود گرده‌افشانی و بهبود کنترل آفات، شرایط کشت به حالت پایدار و بهتری جهت می‌یابد. کشاورزی ارگانیک بیش از هر نوع کشاورزی دیگری خود را مدعی کشاورزی پایدار می‌داند و از این جهت در مقابل کشاورزی رایج قرار می گیرد که در حال از بین بردن ساختار و سلامت خاک و مختل کردن تمام اکوسیستم وابسته به خاک است.
همچنین بخوانید: چگونه گلخانه خود را هوشمند کنیم؟
مقاومت بیشتر کشت در برابر تنش‌های آبی و گرمایی: در کشاورزی ارگانیک با بهبود ساختار خاک، قابلیت جذب رطوبت آن افزایش می‌یابد و این موجب تاب‌آوری بیشتر گیاه در برابر تنش‌های آبی و گرمایی همچون بارندگی کم و نامنظمی آبیاری می‌شود. این نکته در کشور ما که اغلب از هوای گرم و خشک برخوردار است و کم آبی یکی از معضلات کشاورزی آن است، بسیار مهم می‌باشد. طی یک مطالعه مشخص شد که در کشاورزی ارگانیک قابلیت جذب آب در خاک ۱۵ تا ۲۰ درصد بیشتر از سیستم‌های معمول کشاورزی بوده و کشت ارگانیک در سالهای خشکسالی تا 40 درصد عملکرد بهتری نسبت به کشاورزی به روش معمول نشان داد.
افزایش کیفیت محصولات: همان‌طور که در قبل گفته شد، محصول ارگانیک طعم و مزه بهتر و مواد مغذی بیشتری دارد.
حس غرور و رضایت روانی: شاید بتوان مهمترین مزیت از مزیت های کشاورزی ارگانیک برای کشاورزان را حس غرور و رضایت روانی ناشی از داشتن سهمی بزرگ برای کاهش بیماری‌های هموطنان و به طور کلی بهبودحال زیستگاه ما یعنی زمین دانست.
سلامت بیشتر محصولات لبنی و گوشتی: به جهت تغذیه دام‌های کشاورزان از ضایعات محصولات ارگانیک مزرعه، محصولاتی باکیفیت و سالم‌تر تولید می‌شوند.
افزایش درآمد: بازار رو به رشد محصولات ارگانیک در دنیا برای هر فردی قابل پیش‌بینی بوده است زیرا شاهد هستیم که مردم هر روز بیش از پیش به سلامت خود و محیط زیست اهمیت می‌دهند به طوری‌که کم نیستند افرادی که میوه‌های کوچک نه چندان زیبا را به میوه های درشت و خوش رنگ و لعابی که با استفاده از کودها و سموم شیمیایی عمل آمده‌اند، ترجیح می‌دهند.
۵ مزیت کشاورزی ارگانیک برای خریداران محصولات
امروزه حساسیت زیادی در مورد سلامت محصولات غذایی و حفظ و پایداری محیط زیست وجود دارد که باعث رشد فزاینده تقاضا برای محصولات ارگانیک شده است. اما جذابیت یک محصول ارگانیک برای مشتریان و خریداران تنها به سلامت آن محدود نمی شود. برخی از این جذابیت‌ها عبارتند از:
١- سلامت بیشتر: محصولات ارگانیک از بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان و دیابت جلوگیری می‌کنند.
٢-طعم و مزه بهتر: اکثر محصولات ارگانیک طعم و مزه بهتر و طبیعی‌تری دارند.
٣- مواد مغذی غنی‌تر: محصولات ارگانیک حاوی سطوح بالاتری از مواد مغذی همچون ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.
٤-ماندگاری طولانی‌تر: گیاهان ارگانیک در ساختار سلولی خود یکپارچگی متابولیکی و ساختاری بیشتری نسبت به محصولات معمول دارند و به همین دلیل از ماندگاری بالاتری برخوردار هستند.البته اگر در مقایسه با محصولاتی قرار نگیرند که حاوی افزودنی‌های غذایی از جمله مواد نگهدارنده، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌ها هستند تا در قفسه‌ها جذاب‌تر به نظر برسند.
٥- تراریخته نبودن: محصولات تراریخته به دلیل اثرات ناشناخته روی سلامتی، موجع‌به نگرانی برای بسیاری از مردم هستند. استفاده و تولید محصولات اصلاح شده ژنتیکی یا به اصطلاح تراریخته در کشاورزی ارگانیک ممنوع است در حالی‌که بسیاری از کشاورزان مدرن برای افزایش عملکرد کشاورزی و مبارزه با مشکلاتی مانند بیماری‌ها، آفات و شرایط نامساعد آب و هوایی از بذرهایی استفاده می‌کنند که به لحاظ ژنتیکی دستکاری شده‌اند.
مزایای کشاورزی ارگانیک برای محیط زیست
قطعا آن نوع از کشاورزی که «کشاورزی زیستی» نام گرفته است، مزیت‌های بیشماری برای محیط زیست دارد که تنها به چند مورد آن بسنده می‌کنیم:
کمک به پایداری اکوسیستم‌ها و چرخه‌های طبیعی: کشاورزی ارگانیک در اصل بر رویکرد احترام و قدر گذاشتن به انسان‌ها، طبیعت، حیوانات و مادر زمین استوار است و می‌کوشد که اکوسیستم‌های طبیعی را به اوج سازگاری با هم و پایدارترین شرایط ممکن برساند.
کمک به حل گرمایش زمین: کشاورزی ارگانیک تا 40 درصد از انتشار کربن می کاهد.
کاهش فرسایش خاک و خطر سیل: کشاورزی ارگانیک تا 22 درصد از فرسایش خاک می‌کاهد و به این ترتیب موجب کاهش خطر سیل نیز می‌شود.
کاهش نشت نیتروژن به هوا و آب: نیتروژن یک عنصر کلیدی در ساخت کودهای شیمیای است. به این ترتیب، استفاده از آن در چند سال گذشته به طور تصاعدی افزایش یافته است. هنگامی که این کود در زمین استفاده می‌شود، حدود ۲/۳ نیتروژن آن وارد آب‌های محیطی می‌شود. همچنین ایجاد تنوع زیستی در گیاهان و جانوران منطقه موجع‌به پایداری اکوسیستم سالم خواهدشد.
کلام آخر
کشاورزی مدرن به معنای استفاده از فناوری‌ها، تکنیک‌ها و علم روز برای افزایش تولیدات کشاورزی است. با این توصیف آیا می توان کشاورزی زیستی یا ارگانیک را یک نوع کشاورزی مدرن دانست؟ آیا به نظر شما کشاورزی ارگانیک را می‌توان یک نوع کشاورزی فرا مدرن دانست؟ توجه داشته باشید که رویکرد کشاورزی ارگانیک به عرصه کشاورزی، فراتر از به‌روز بودن است. آینده‌نگر است و سعی در بهبود شرایط زیست ما دارد قبل از آن که دیر شود.