همانطور که می‌دانیم تمامی مخلوقات و موجودات در عالم هستی برای زنده ماندن و رشد کردن به غذا احتیاج دارند. گیاهان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیازمند مواد مغذی برای رشد و نمو خود هستند. این موجودات مواد مورد نیاز خود را بطور مستقیم از خاک و هوا دریافت می‌کنند. بطور معمول در خاک، تمامی عناصری که در جدول تناوبی هستند موجود بوده و گیاهان به واسطه ریشه‌ها این مواد را دریافت می‌کنند. در این بین یکی از مواد ضروری برای رشد گیاهان ریزمغذی‌ها هستند که ما در این مقاله به اهمیت و ضرورت وجود آن‌ها خواهیم پرداخت.
همچنین در نظر داشته باشید برای تهیه انواع کود ریز مغذی موجود در فروشگاه کشاورزی آنلاین بهاران، می‌توانید از اینجا وارد شوید.
ریزمغذی‌ها
نام دیگر ریزمغذی‌ها میکروالمنت است. این موجودات عناصری معدنی هستند که برای انسان‌ها، گیاهان و حیوانات مفید و ضروری هستند. این مواد در صنعت کشاورزی با عنوان نیاز کمتر اما اهمیت برابر با ماکروها نیز شناخته می‌شوند. بطورکلی این ترکیبات در کشاورزی و برای گیاهان اهمیت فراوانی دارند، بصورتی که اگر گیاه با کمبود این نوع ریزمغذی‌ها مواجه شود کاهش عملکرد داشته و رشد محدودی خواهد داشت. همچنین کودهای ریزمغذی تامین کننده‌هایی هستند که باید در کنار درشت مغذی‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. در ادامه بیشتر با نقش ریزمغذی‌ها و تاثیر آنان بر عملکرد گیاهان آشنا خواهیم‌شد.
ترکیبات ریزمغذی‌ها
در گیاهان 16 عنصر مفید و مورد نیاز وجود دارد که 7 عنصر از این 16عنصر کمتر از سایرین مورد نیازهستند. عناصر آهن، روی، منگنز، روی، مس، مولیبدن و کلر که همان ریزمغذی‌های معروف و مورد بحث در این مقاله هستند. مقدار مورد نیاز این عنصر بسیار کم و ناچیز است، به همین علت به آنان عناصر ریزمغذی و یا عناصر کم مصرف نیز می‌گویند. این عناصر در ابتدای کار کودهای ازته، فسفاته و پتاسيمي را متعادل کرده و باعث افزایش تولید و بهره‌وری در گیاهان می‌شوند.
به تعبیری دیگر اگر یک گیاه ناشی از کمبود مواد و عناصر غذایی چون فسفر، ازت، پتاس، گوگرد، کلسیم، منیزیم مشکل رشد داشته باشد، تا زمانی که نیاز به این مواد در گیاه برطرف نشود، مصرف ریزمغذی‌ها کاملا بی فایده خواهد بود. یعنی حتی مصرف مواد ریز مغذی سبب افزایش رشد گیاه نخواهد شد. همچنین در کشور ایران، بصورت کاملا مفرط با کمبود مواد چون منگنز در باغ‌ها و مزارع روبرو هستیم. علت آن نیز وجود شرایط آهکی، پایین بودن درصد مواد آلی در خاک، کم بودن حلالیت این عناصر در PH آهکی، حضور مداوم یون‌ها کربنات و بی‌کربنات در آب‌های آهکی و همچنین میزان بسیار زیاد فسفر است. طبیعی است که به دلیل وجود این عناصر، محصولات خوب کشاورزی کم شده و سبب ایجاد لطمات جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور خواهد شد.
نقش انکارناپذیر ریزمغذی‌ها
همانطور که گفتیم ریزمغذی‌ها موادی غذایی و البته کم مصرف هستند که کمبود آن‌ها در برخی از گیاهان و یا محصولات زراعی کاملا متفاوت است. این تفاوت‌ها نیز ناشی از وجود شرایط رطوبتی متفاوت، مقدار نیاز گیاه، درجه حرارتی محیط و همچنین مقدار آبیاری مورد نیاز می‌تواند باشد. اما در بین تمامی موارد ذکر شده عنصر سرآمد روی است که البته این شاخص بودن در هر گیاهی متفاوت خواهد بود. بعنوان مثال در غلات و درختان میوه عنصر منگنز، در چغندرقند عنصر بور، در انگور دو عنصر منیزیم و منگنز، در دانه‌های روغنی عنصر آهن، در سیب‌زمینی و پیاز منگنز و مس و در گیاهان و گل‌های زینتی بُر و آهن جزء عناصر مهم و حیاتی شناخته می‌شوند.
در ادامه به بررسی اجمالی عناصر ریزمغذی در صنعت کشاورزی با توجه به میزان اهمیت و کاربرد آن‌ها می‌پردازیم.
- آهن
همانطور که آهن در بدن انسان یک عنصر مهم و حیاتی محسوب می‌شود، در گیاهان نیز نقشی حیاتی و اساسی دارد. در اصل آهن در میان ریزمغذی‌ها تنها سازنده کلروفیل بوده و در تولید کربوهیدرات‌ها، ایجاد تنفس برای گیاه، احیا کردن شیمیایی نیترات‌ها و سولفات و همچنین تبدیل کردن اَزُت نیتراته به اسیدهای آمینه، نقشی کاملا حیاتی دارد. در ضروری بودن این عنصر همین بس که نقشی بسیار مهم و اساسی در ساخت کلروپلاست دارد. در گیاهان سبز بطور معمول میان آهن و مقدار کلروفیل رابطه‌ای مستقیم وجود دارد، به طوری که گیاهان بیشتر با برخورداری از این عنصر کلروفیل بیشتری نیز دارند. دو نشانه کمبود و ازدیاد این ماده در گیاهان این است که کمبود آن باعث سفید شدن خطوط بین رگبرگ‌ها در برگ‌های جوان شده و ازدیاد آن موجب ایجاد نقطه‌هایی قهوه‌ای در برگ‌های پیرتر خواهد شد.
- روی
کاربرد اصلی روی بر روی سیستم‌های آنزیمی گیاه است که در ساخت پروتئین و تولید بذر بسیار مفید و کاربردی هستند. همچنین در میان سایر ریزمغذی‌ها نقشی فعال برای افزایش میزان پروتئین غلات را دارد. البته عنصر روی سبب کاهش اثر مسمومیت عنصر بور شده و تکامل و غنی‌سازی بذر را نیز به همراه دارد. در مناطق خشک کمبود این عنصر در خاک‌های آهکی و قلیایی بوضوح دیده می‌شود. گیاهانی که کمبود روی دارند با فاصله کم میان گره‌ها و همچنین کوچک شدن برگ‌ها مواجه می‌شوند. حتی کمبود این ریزمغذی توانایی کم کردن عمل فتوسنتز را نیز به همراه خواهد داشت و ناگفته نماند که بیشتر خود را در میان شاخه‌های جوانتر و برگ‌های جوان بصورت نقص در رشد، نمایان می‌شوند.
- منگنز
در میان ریزمغذی‌ها، منگنز نقش واکنش‌گر در انتقال الکترون را ایفا می‌کند که در تولید کلروفیل بسیار مهم و موثر است. گیاهان مختلف واکنش‌های متفاوت به کمبود منگنز از خود نشان می‌دهند. در میان انبوه گیاهان مختلف و در دسته‌بندی‌های متفاوتی که وجود دارد سیب‌زمینی، درختان میوه و غلات بیشتر مشکل را با کمبود این عنصر خواهندداشت. منگنز نیز مانند آهن در فعال سازی آنزیم‌هایی که در فسفریک شدن و چرخه اسید سیتریک در ارتباط هستند، نقش دارد. این عنصر دقیقا مثل آهن کاملا غیر پویا است و علائم کمبود خود آن در ابتدا میان برگ‌های جوان نمایان می‌شود و باعث کلروز برگ‌ها خواهد شد.
- بور و مس
تکمیل کننده غشاء سلولی و عامل تقسیم کننده و توسعه دهنده دیواره سلول است. همچنین گرده افشانی، لقاح گل و تشکیل میوه از میان تمام ریزمغذی‌ها، به این عنصر نسبت داده شده است. گیاهان به میزان بور کمی نیاز دارند اما این دلیل موجهی برای عدم حضور این ماده نخواهدبود. مس نیز در فعالیت‌های آنزیمی و همچنین تولید کلروپلاست نقش اساسی دارد. در میان گیاهان پیاز، غلات و درختان میوه بیشترین آسیب را از کمبود مس خواهند دید. کمبود این عنصر گیاه را کم‌رنگ کرده و نشاط را از او خواهد گرفت.
- مولیبدن و کلر
عنصر مولیبدن و ضرورت حضورش به تازگی در میان گیاهان به اثبات رسیده. احتمال کلی این است که مولیبدن توسط ریشه، جذب گیاه می‌شود. مقدار مورد نیاز این عنصر کم است و اگر زیاد مورد استفاده قرار گیرد موجب ایجاد مسمومیت میان حیواناتی خواهد شد که در مزارع و مراتع به چرا کردن می‌پردازند. در میان عناصر مهم برای گیاهان، ریزمغزی‌های دیگری نیز هستد که مانند مولیبدن به تازگی اهمیت آن در گیاهان کشف شده‌است. دومین عنصر تازه کشف شده کلر است که علائم و نشانه‌های کمبود آن به سادگی قابل تشخیص نیست اما گیاهانی که به راحتی پژمرده شده و ریشه آنان رشد نمی‌کند با کمبود این عنصر روبرو هستند.
سخن پایانی
همانطور که در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم تمامی موجودات برای رشد و نمو و ایفای هرچه بهتر نقش خود در جهان هستی نیازمند غذا و منابع انرژی هستند. گیاهان، حیوانات و انسان هر کدام با توجه به نقشی که دارند نیازمند منابع تغذیه کننده متفاوتی هستند. البته تمامی این منابع با توجه به تفاوت‌هایی که وجود دارد، هم راستا بوده و یک هدف را دنبال می‌کنند. در این میان ریزمغذی‌ها با توجه به اینکه شاید چندان مورد توجه قرار نگیرند اما عدم حضورشان در ساختار سلولی موجودات کاملا مشخص است و موجب ایجاد اختلال و عوارض جبران ناپذیری خواهند شد.
همچنین در نظر داشته باشید برای تهیه انواع کود ریز مغذی موجود در فروشگاه کشاورزی آنلاین بهاران، می‌توانید از اینجا وارد شوید.