در گذشته پروسه آبیاری در کشاورزی با روش‌هایی بسیار ساده و پیش‌پاافتاده انجام میشد. اما امروزه با پا نهادن به دنیای مدرن و پیشرفت علم، روش‌های متعدد و مختلفی برای آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها اگر به‌نوبه خود و در موقعیت‌های مناسب مورد استفاده قرار بگیرند موجبات پیشرفت کشاورزی را فراهم خواهد کرد. بهترین روش‌های آبیاری در کشاورزی روش‌هایی هستند که هم از شسته شدن خاک کشاورزی جلوگیری می‌کنند و هم در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند. امروزه در بخش کشاورزی موضوعی که بیشتر از همه آزار دهنده است، عدم آگاهی مردم در مورد روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی و در نتیجه هدر دادن آب است. در همین راستا ما این مقاله را اختصاص دادیم به روش‌های نوین آبیاری تا گامی کوچک در آگاهی رساندن به کاربران داشته باشیم. با ما همراه باشید.
در نظر داشته باشید می‌توانید برای تهیه انواع ادوات و تجهیزات باغبانی و کشاورزی موجود در فروشگاه آنلاین کشاورزی بهاران، از اینجا وارد شوید.
انواع روش‌های مورد استفاده آبیاری در کشاورزی
آبیاری در لغت، تعریفی ساده دارد و آن این است: پخش شدن آب بر روی زمین به منظور رساندن آن به گیاهان روییده شده در خاک برای تولید بهتر محصولات. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تنها 15 درصد از زمین‌های کشاورزی موجود در دنیا آبیاری می‌شوند و 85 درصد بقیه به صورت دیم محصول می‌دهند و نیازی به آبیاری ندارند. اما بیش از نیمی از محصولات کشاورزی که در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، محصول همین زمین‌هایی هستند که آبیاری می‌شوند. به همین دلیل مقوله آبیاری در کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه ما روش‌های سنتی و مدرن آبیاری کشاورزی را به همراه مزایا و معایب آنها برای شما شرح خواهیم داد.
روش‌های سنتی آبیاری در کشاورزی
روش‌های سنتی آبیاری در کشاورزی بطور کلی 3 دسته هستند. آبیاری کرتی، غرقابی دائم و ماندابی که در ادامه هرکدام را به اختصار شرح خواهیم‌داد.
-
روش آبیاری کرتی
معمول‌ترین روش آبیاری کشاورزی در ایران، روش آبیاری کرتی است. علت رایج بودن این روش بی‌نیاز بودن آن به ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته و همچنین وجود فرهنگ این نوع آبیاری در میان کشاورزان است. بطور معمول در این روش، کرت‌ها به شکل چهارگوش و یا مربع شکل طراحی می‌شوند. این روش آبیاری در کشاورزی بیشتر برای خاک‌هایی توصیه می‌شود که آب در آنها به سختی نفوذ می‌کند. البته بیشتر در زمین‌هایی استفاده می‌شود که شیب نداشته و صاف هستند. گیاهانی که در این روش به راحتی آبیاری می‌شوند حبوبات، برنج، یونجه، باغات میوه و سبزی می‌باشند. ناگفته نماند که این روش آبیاری در کشاورزی برای شستن خاک‌های شور نیز مناسب است.
-
روش غرقابی دائم یا روش کرت برنج
این روش همانطور که از نام آن مشخص است به صورت دائمی و به شکل متناوب بر روی خاک جاری است و وارد زمین می‌شود. این روش آبیاری در کشاورزی بیشتر برای کاشت برنج مناسب است که باید همواره غرقاب آب باشد و می‌تواند به راحتی خود را با آن وفق بدهد. گیاهانی که با این روش آبیاری می‌شوند، باید در سطوح صاف کاشته شده و زمین نیز باید نفوذ پذیری کمی داشته‌باشد تا به سرعت آب را به درون خود وارد نکند. البته نکته‌ای که در مورد این زمین‌ها به شدت مورد توجه است این است که با گذشت زمان لایه‌ای نفوذ ناپذیر بر روی این زمین‌ها ایجاد می‌شود که بصورت کاملا طبیعی نفوذ عمقی به آنها را محدود می‌کند.
-
روش ماندانی یا همان پرو خالی کردن آب
آبیاری در کشاورزی به این روش نوعی از آبیاری غرقابی است که زمین در آن بطور مداوم پر و خالی می‌شود. این روش تنها برای گیاهانی مفید است که به روش غرقابی موقت مقاوم هستند. در این روش حوضچه‌های آب را پر می‌کنند و سپس تا زمانی که نفوذ عمقی مطلوب بدست بیاید، آب را در آن حفظ می‌کنند. خاک‌هایی که سرعت نفوذ پایینی دارند و یا اراضی که شیب کمی دارند، برای این روش مناسب هستند. این روش آبیاری در کشاورزی برای آبیاری سنگین بسیار مناسب است. نوع بستر کشت و میزان نفوذپذیری آن، اهمیت زیادی در آبیاری محصولات دارد. می‌توانید برای تهیه انواع بستر کشت موجود در فروشگاه آنلاین کشاورزی بهاران از اینجا اقدام کنید.
معایب روش‌های سنتی آبیاری
در آبیاری سنتی ما قادر به کنترل آب نیستیم و به همین منظور آب زیادی هدر خواهد رفت. در این روش آبیاری در کشاورزی، آب از یک طرف وارد شده و از طرفی دیگر خارج می‌شود و همین امر موجب شسته شدن خاک کشاورزی خواهد شد. برای انجام آبیاری سنتی در ابتدا باید زمین را صاف کرد که این امر هزینه بالایی با خود به همراه دارد و در نهایت ابتدای زمین بیشتر از انتهای آن آبیاری شده و اتلاف آب به دلیل تابش خورشید بسیار زیاد خواهد بود.
روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی
در این قسمت قصد داریم تا روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی را برای شما شرح بدهیم.
-
روش آبیاری نواری
برای انجام این روش آبیاری ابتدا زمین را نواربندی می‌کنند. پهنای این نوارها بطور معمول 5 تا 15 متر بوده و بلندی آنها 75 تا 300 متر در نظر گرفته می‌شود. نوارها را به واسطه مرزکشی از یکدیگر جدا خواهد کرد. اینکار با هدف نفوذ کردن آب در زمین انجام می‌شود تا همانطور که آب به سمت جلو پیشروی می‌کند در داخل نوارها نیز نفوذ کند. از این روش آبیاری در کشاورزی بیشتر برای زمین‌هایی با شیب کم و برای غلات، گیاهان علوفه‌ای و باغ‌های میوه استفاده می‌شود.
-
روش آبیاری شیاری، نشتی یا جوی پشته‌ای
به واسطه این روش آب را در شیارهایی قرار می‌دهند که بین دو ردیف کشت شده تعبیه شده‌اند. به منظور جلوگیری از شسته شدن خاک، شیارها را بر روی خط تراز درست کرده و قرار می‌دهند. استفاده از این روش آبیاری در کشاورزی را برای سه دسته از خاک‌ها توصیه نمی‌شود؛ خاک‌های ماسه‌ای، خاک‌های سبک و خاک‌هایی که بعد از خشک شدن به شدت ترک‌های بزرگی برمی‌دارند. این روش آبیاری بیشتر برای محصولاتی که در یک ردیف کاشته می‌شوند مناسب هستند، مانند ذرت و پنبه.
پیشنهاداتی برای به کارگیری روش‌های نوین آبیاری
در گام اول بهتر است سازمان جهاد کشاورزی کلاس‌های آموزشی در رابطه با روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی را برای کشاورزان و کاربران برگزار کند و تا دانستنی‌های نوین کشاورزی را به آنان منتقل کرده و راه‌های جلوگیری از اتلاف آب را نیز آموزش دهد. متخصصانی را نیز آموزش داده و معرفی کند تا کشاورزان قبل از راه‌اندازی سیستم آبیاری خود با آنان مشورت کنند. به هرحال استفاده از روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی نیاز به هزینه‌های بالایی دارد که سازمان جهاد کشاورزی می‌تواند برای این منظور از بانک‌ها درخواست تسهیلات ویژه کرده و در اختیار کشاورزان قرار دهد.
سخن پایانی
هدر رفت زیاد آب در زمین‌های کشاورزی، تاسیسات نامناسب، نشت کردن آب از کانال‌های انتقال دهنده، شکل و فرم نامناسب زمین‌های کشاورزی و کمبود اطلاعات و آگاهی مناسب کشاورزان از روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی، همه و همه از عوامل پایین بودن کارآمدی آبیاری در بخش کشاورزی است. سهم بخش کشاورزی از آب، بیش از 90 درصد منابع آبی کشور است که هرگونه آگاه‌سازی و سرمایه‌گذاری در این بخش موجبات کاهش مشکلات در منابع آبی کشور ما را مرتفع خواهد کرد.