معرفی انواع محرک های رشد گیاه
تغییرات اقلیمی گسترده در جهان و همچنین کشور ما ایران، سبب شده‌است تا مبحث کشاورزی با چالش‌های مهمی رو به رو شود؛ به همین دلیل نیز در سال‌های اخیر توجه متخصصین کشاورزی معطوف به پایدارسازی سیستم کشاورزی و کاهش هزینه‌های تولید شده‌است؛ یکی از ابزاری که کمک به سزایی برای رسیدن به این هدف می‌کند، محرک رشد است. به طور کلی محرک رشد شامل مواد هیومیکی، عصاره‌ی جلبک دریایی، اسیدهای آمینه، نمک‌های غیر آلی و جلبک‌های دریایی است. شایان ذکر است که استفاده از محرک‌های رشد باید پس از مشاوره‌های کارشناسی صورت گیرد زیرا تأثیر این مواد برگونه‌های مختلف گیاهان، متفاوت است. در ادامه با ما همراه باشید تا با محرک‌های رشد آشنا شوید. در نظر داشته باشید که می‌توانید انواع محرک های رشد گیاه را در قسمت فروشگاهخریداری کنید.
محرک رشد چیست؟
به طور کلی به موادی که گیاه را برای رشد تحریک کنند اما جزئی از مواد مغذی و آفت‌کش‌ها نباشند، محرک رشد نامیده می‌شوند. در یک تعریف تخصصی‌تر، هرماده‌ای که برای افزایش بازدهی تغذیه و کیفیت محصول به گیاه اضافه شود، محرک رشد گیاه است. شایان ذکر است که تنش زیستی، در تعریف محرک‌های رشد در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین این نکته را باید در نظر گرفت که به صورت کلی در تقسیم‌بندی‌های تجاری، محرک رشد را جزئی از کود در نظر می‌گیرند اما از دیدگاه علمی، محرک‌های زیستی از کودها مجزا هستند.
موادی که محرک رشد تلقی می‌شوند می‌توانند یک ترکیب خاص یا مخلوطی از چند ترکیب مانند عصاره‌ی جلبک‌های دریایی باشند. این نکته را در نظر بگیرید که محرک رشد عمدتا حاوی مواد غذایی ضروری برای حمایت از رشد ریشه‌های گیاه و تحریک گیاه برای ایجاد کردن ریشه‌ی جدید است پس تأثیرات آن عمدتا تأثیرات فیزیولوژیکی است. این مواد به طور عمده می‌توانند تأثیرات فیزیولوژیکی و متابولیسمی بر روی گیاه بگذارند پس اهمیت آنان بیش از پیش می‌شود. در ادامه شما را با انواع محرک‌های رشد و تأثیری که هرکدام بر گیاه می‌گذارند، آشنا می‌کنیم.
اثر محرک رشد بر گیاه
در سال‌های اخیر، بهره‌گیری از محرک رشد در دنیا افزایش چشم‌گیری داشته‌است؛ ذکر این نکته که بیش از 6 میلیون هکتار از زمین‌های واقع در اروپا از محرک رشد استفاده می‌کنند، خود گواهی بر این مدعا است. این افزایش روزافزون استفاده از محرک رشد، به علت تأثیرات مثبت و گسترده‌ای است که این مواد بر گیاه برجای می‌گذارند. در زیر به برخی از مهم‌ترین این تأثیرات اشاره می‌کنیم.
- تحریک متابولیسم گیاه
- افزایش فعالیت زیستی خاک
- مقابله کردن با هر تنش غیر زنده‌ای
- بهبود عملکرد و کیفیت
- بهبود کارایی جذب عناصر غذایی
انواع محرک های رشد
تقسیم بندی محرک‌های رشد به علت گسترده بودن مواد آن، کاری بسیار سخت است، اما دانشمندان این مواد را به چند دسته‌ی کلی به صورت زیر تقسیم‌بندی کرده‌اند:
- مواد هیومیکی
- اسیدهای آمینه
- عصاره‌ی جلبک‌های دریایی
شایان ذکر است که سایر ترکیبات، مانند مواد حاوی نیتروژن، مواد معدنی، نمک‌های غیر آلی، مایه تلقیح‌های میکروبی، مواد ضد تعریق، ویتامین‌ها، کیتین و… نیز می‌توانند به عنوان یک ماده‌ی محرک رشد تلقی شوند. در ادامه، به بررسی مختصر تأثیر این مواد به عنوان یک محرک رشد بر روی گیاهان میپردازیم.
1. تأثیر مواد هیومیکی بر گیاه
همانطور که می‌دانید، مواد هیومیکی، اجزای طبیعی مواد آلی خاک هستند که دو دسته‌ی اسیدهای هیومیک و اسیدهای فولویک، مهم‌ترین آن‌ها هستند.
- اسید هیومیک: اسید هیومیک می‌تواند در تمامی گونه‌های گیاهی باعث بهبود ویژگی‌های رشدی شود که یکی از مهم‌ترین این بهبودها به توسعه‌ی سیستم ریشه‌ی گیاه مربوط می‌شود. همچنین این مواد قابلیت تغییر در شکل معماری گیاه را نیز دارا هستند. از طرفی اسید هیومیک می‌تواند با افزایش جذب عناصر غذایی، باعث بهبود ویژگی‌های رشدی شود. شایان ذکر است که اسیدهای هیومیک می‌توانند با کاهش تجمع سدیم، باعث مقاومت گیاه به شوری شوند. روش دیگر تاثیر اسید هیومیک بر رشد گیاه، از طریق تأثیر بر گروه‌های فعال اکسیژن است؛ دیگر تأثیر هورمونی این اسید، با بهره‌گیری از هورمون اکسین است.
- اسید فولویک: این اسید می‌تواند باعث کمپلکس شدن عنصر آهن در خاک شود. همچنین اسید فولویک توانایی افزایش مقاومت در برابر تنش‌های اسمزی و افزایش غلظت شیره‌ی سلولی را دارا است. همچنین محلول‌پاشی گیاه گندم با اسید فولویک، قبل از مواجه شدن با خشکی عملکرد آن را بهتر می‌کند. این نکته را در نظر بگیرید که بهره‌گیری از اسید فولویک سبب افزایش کیفیت محصول شما می‌شود.
2. تأثیر عصاره‌ی جلبک دریایی بر گیاه
استفاده از جلبک دریایی به عنوان منبع ماده‌ی آلی و کود از قدیم رواج داشته و چند سالی است که آن را به عنوان یک محرک رشد نیز می‌شناسند. پلی ساکارید، لامینارین، آلژینات‌ها و کاراژینازها از اجزای مهم عصاره‌ی جلبک‌های دریایی است که بر فیزیولوژی گیاه تأثیر دارد. اکثر این مواد، از گونه‌ی جلبک‌های قهوه‌ای هستند و تعداد کمی از آنان از نوع جلبک قرمز هستند. برگ‌پاشی عصاره‌ی جلبک دریایی، منجر به بهبود توسعه‌ی ریشه، در گونه‌های مختلف گیاهی می‌شود. افزایش تشکیل ریشه، بهبود ساختمان و تهویه‌ی خاک و وجود هورمون‌های اکسین و سیتوکینین، همگی از مزیت‌های عصاره‌ی جلبک‌های دریایی است. همچنین این عصاره سبب افزایش جذب عناصر کم‌مصرف و پرمصرف توسط گیاه می‌شود. استفاده از عصاره‌ی جلبک‌های دریایی سبب افزایش تحمل به تنش‌های خشکی، شوری و دمایی می‌شود. اسید آمینه‌ی موجود در این عصاره، دارای خواص اسمولیتی است که باعث تنظیم فشار اسمزی در داخل سلول می‌شود. افزایش میزان پروتوئین محلول، ظرفیت آنتی اکسیدانی و میزان فنل‌ها، همگی از تأثیرات عصاره‌ی جلبک دریایی بر متابولیسم و فیزیولوژی گیاه است.
3. تأثیر اسیدهای آمینه بر گیاه
اسیدهای آمینه از هیدرولیز آنزیمی و شیمیایی مواد پروتئینی، پسماندهای مواد کشاورزی و صنعتی و بقایای حیوانی تولید می‌شوند. ریشه و برگ گیاهان، قابلیت جذب اسیدهای آمینه را دارا هستند. اسیدهای آمینه به بهبود عملکرد و جذب عناصر غذایی در گیاه کمک به سزایی می‌کند؛ این اثرات می‌توانند شامل افزایش ارتفاع گیاه، افزایش تعداد میوه‌ها و گل‌ها و همچنین افزایش عملکرد میوه باشد. همچنین اسیدهای آمینه می‌توانند در تنظیم جذب نیتروژن توسط ریشه، نقش داشته باشند. آمینو اسیدها باعث افزایش سیستم دفاعی گیاه نسبت به شوری، خشکی، دما و شرایط اکسیدکننده می‌شود. اسیدهای آمینه‌ی گلایسین بتایین و پرولین، به عنوان محافظ اسمزی عمل می‌کنند و باعث تثبیت غشاها در برابر اثرات غیرطبیعی دمایی می‌شوند. شایان ذکر است که اسیدهای آمینه باعث بهبود و احیا و جذب درونی نیتروژن نیز می‌شوند. با توجه به تأثیرات مثبت زیادی که این مواد بر گیاه برجای می‌گذارند، توصیه می‌شود که پس از تحقیقات کارشناسی شده، از آمینو اسیدها، بهره ببرید.
3. تأثیر مایه تلقیح‌های میکروبی بر گیاه
این مواد برای مشکلات کشاورزی مدرن، استفاده‌های فراوانی دارند که به دو دسته‌ی کودهای زیستی و آفت‌کش‌های زیستی تقسیم می‌شوند. مکانیسم‌های زیادی برای افزایش جذب عناصر غذایی توسط مایه تلقیح‌های میکروبی ذکر شده‌است که می‌توان به تثبیت غیرزیستی نیتروژن، محلول کردن عناصر غذایی و کلات کردن آهن اشاره کرد. همچنین باکتری‌هایی مانند ریزوبیوم و آزوسپریلوم سبب افزایش تحمل گیاه نسبت به شوری می‌شوند. همچنین افزایش تحمل گیاه نسبت به خشکی توسط مایه تلقیح‌های میکروبی مشاهده شده‌است.
در مقاله‌ای که مطالعه نمودید با تعریف و انواع محرک رشد آشنا شدید؛ همچنین به تأثیری که هر نوع محرک رشد بر گیاه می‌گذارد اشاره کردیم. با توجه به کارکردهایی که برای انواع محرک‌های رشد ذکر شد، متوجه شدیم که این مواد سبب بهبود تولید محصول، پایداری محصول توسط افزایش کارایی مصرف کودهای شیمیایی، جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی، افزایش مقاومت گیاه و افزایش کیفیت محصول می‌شود. طبق آمار ارائه شده توسط سازمان فائو، میزان استفاده از محرک‌های رشد در جهان نزدیک به 5/2 درصد افزایش یافته که این میزان افزایش در ایران نیز رعایت شده‌است که نوید هوشیاری و تدبیر استفاده‌کنندگان و کشاورزان را می‌دهد.
برای خرید محصولات مورد نیاز می‌توانید اینجاکلیک کنید و انواع کودها و محرک های موجود در فروشگاه کشاورزی آنلاین بهاران را ببینید.