نشاء و نشاءکاری و مزایای آن در کشاورزی امروزی
در این مقاله به موضوع نشاء و نشاءکاری و مزایای کشت نشاء در کشاورزی می‌پردازیم. همانطور که می‌دانید در سال‌های اخیر کاشت نشاء یا همان نشاءکاری در کشاورزی رونق زیادی پیدا کرده و این روش نظر بسیاری از کشاورزان را به خود جلب کرده است. نشاءکاری به دلایل زیاد از جمله کاهش هزینه‌های مصرفی کشاورزان مورد استقبال گسترده‌ای قرار‌گرفته‌است. در ابتدا نشاءکاری با نگاهی اجمالی، کاری بسیار سخت و پرهزینه است؛ اما با بررسی‌های بسیاری که تاکنون انجام شده‌است، این روش یکی از بهترین روش‌های زراعی در تولید محصول با کیفیتی بهتر و ایجاد بهترین تناسب میان میزان هزینه و درآمد، و تولید گیاهی با میزان کمیت بهتر است. نشاءکاری در ابتدا دامنه بسیار کمی از گیاهان را در بر‌می‌گرفت، اما امروزه بسیاری از گیاهان از جمله، گیاهان زراعی، صیفی‌جات، سبزی‌جات و گیاهان دارویی به این روش کشت داده‌می‌شوند. در این مقاله ابتدا به توضیح نشاء و نشاءکاری و بررسی مراحل اجرای این روش می‌پردازیم، سپس مزایای کاشت نشاء در کشاورزی را توضیح می‌دهیم. پس با ما در ادامه مطلب همراه شوید. در نظر داشته باشید که می‌توانید انواع ادوات مورد نیاز را در قسمت فروشگاه خریداری کنید.
نشاء و نشاءکاری در کشاورزی
نشاء (Seeding) همان بوته کوچک است، که از رشد بذر تحت شرایط خاص در خزانه (Nursery) به‌وجود آمده‌است. این شرایط خاص به نوع خزانه، نوع خاک و بستر کشت، نوع آبیاری، شرایط خاک و شرایط آب و هوایی مربوط است. یعنی بذر گیاه با دقت و حساسیت خاص با رعایت نکات بهداشتی در خاک ضدعفونی شده و خاک‌های بستر از نوع کوکوپیت، پرلیت یا پیت ماس و…با تراکم زیاد و مناسب اما، منظم کاشت می‌شود. در اکثر مواقع خزانه‌ها در گلخانه‌ها وجود دارند، و در فصلی غیر از فصل کشت اصلی، کشت می‌شوند. آب و هوای گلخانه کاملاً بذرها را برای رشد بهتر و تبدیل شدن به بوته کوچک یا همان نشاء آماده‌کرده و شرایط مناسبی را فراهم میکند. نشاء‌های آماده‌شده در گلخانه، یک فصل زودتر از فصل کاشت آماده می شوند. این اقدام موجب می‌شود تا گیاهانی که به روش نشاءکاری کشت شده‌اند در فصل فروش زودتر از گیاهان بذری وارد بازار شوند؛ که این روش فروش بهتر و پرسودتری را برای کشاورز به همراه خواهد داشت.
همچنین در مرحله کاشت بذر، با استفاده از بسترهای کشت مناسب و عاری از بیماری، و مغزی شده مانند، کوکوپیت، پرلیت و پیت ماس و… هزینه‌های کنترل بیماری کاهش یافته و این اقدامات باعث کاهش هزینه های کلی مصرفی، است. از آنجا که کاشت بذرها در فواصل مشخص و مناسب انجام می شود، و عملیاتی مانند وجین کردن یا تنک کردن، کاهش می‌یابد یا حتی به صفر می‌رسد، هزینه‌های مصرفی کلی در عملیات داشت کاهش می یابد. از دیگر اقداماتی که باعث کاهش هزینه در عملیات داشت می‌شود، نوع آبیاری در نشاءکاری است. تعداد دفعات آبیاری در نشاءکاری بسیار منظم، و کمتر از زمانی است که بذرها مستقیماً در مزرعه کاشت می‌شوند. حال مراحل و روش های نشاءکاری را در ذیل توضیح می‌دهیم.
مراحل و روش‌های انجام نشاءکاری و تولید نشاء
برای تولید نشا در خزانه چندین مرحله انجام می‌شود. مراحل را به صورت خلاصه و کوتاه توضیح می‌دهیم. توجه داشته باشید که، صرفاً تمام مراحل و مراقبتها را در بر نمی‌گیرد.
انتخاب محل خزانه:
با توجه به محل کشت، شرایط آب و هوایی و مقدار هزینه‌ای که کشاورز می‌تواند پرداخت کند، و بسیاری عوامل دیگر، بستر کشت و نوع خزانه را انتخاب می‌کنیم. محل کشت می‌تواند زمین کشاورزی، گلخانه یا گلدان های پلاستیکی (Polystyrene) باشد. بهترین و متداول‌ترین روش، گلخانه و استفاده از ریل‌های آلومینیومی T مانند است و پس از آن استفاده از گلدان بهترین روش محسوب می‌شود؛ که هرکدام مراقبت‌های مخصوص خود را برای بازدهی بهتر محصول دارد. مثلاً اگر در گلخانه کشت نشاء را انجام دهیم تا جایی که امکان دارد برای جلوگیری از تنش حاصل از جابه‌جایی به گیاه، هنگام جابه‌جایی نشاءها از ادوات مکانیکی کشاورزی، استفاده می‌کنیم. و یا اگر از گلدان استفاده کرده‌ایم، گلدان‌ها را قبل و بعد از کشت ضدعفونی می‌کنیم. روش تولید نشاء در مزرعه و زمین لخت، روش قدیمی و دارای هزینه‌ای است که تا جای ممکن پیشنهاد نمی‌شود.
انتخاب خاک بستر خزانه:
انواع بسترهای کشت ضدعفونی شده و غنی شده از مواد معدنی و غذایی (مانند، بسترهای کوپیت، پرلیت و پیت ماس) برای کاشت بذر استفاده می‌شوند. استفاده از این نوع بستر کشت‌ها هزینه‌های ضدعفونی، غنی سازی خاک و استفاده از سموم شیمیایی و کود حیوانی را بسیار کاهش می‌دهد.
ضدعفونی بذر و کاشت بذرها:
بذرها را پس از ضدعفونی کردن، با تراکم مناسب و فواصل مشخص به طوری که رقابت میان بذرها به‌وجود نیاید، و هر گیاه رشد خوب و مناسب و دور از تنشی، داشته باشد، می‌کاریم.
آبیاری و مراقبت از بذرها:
بذرها را بسته به نوع گیاه، شرایط آب و هوایی، نوع بستر کشت، در فواصل معین آبیاری می‌کنیم، تا به خوبی رشد کرده و نشاء با کیفیت‌تری تولید کنیم.
عملیات انتقال نشاء از خزانه:
می‌توان گفت که مهمترین و حساس‌ترین عملیات نشاء کاری یا تولید نشاء، عملیات انتقال نشاء از خزانه به بستر کشت اصلی است؛ که باید با دقت و حساسیت خاص انجام گیرد. برای جلوگیری هرچه بیشتر از وارد شدن تنش به نشاء گیاه، بهتر است این عملیات به روش مکانیزه با ادوات ضدعفونی شده و عاری از بیماری انجام شود. این اقدام خود موجب کاهش هزینه، زمان و تعداد کارگر در مزرعه می‌شود. عملیات انتقال از آنجا که ممکن است به نشاء به خصوص به ریشه گیاه آسیب وارد کند، بسیار حساس است. رشد گیاه پس از انتقال از خزانه به بستر کشت اصلی تقریباً ۲۰ روز یا حتی بیشتر متوقف شده و گیاه دچار تنش و شوک می‌شود؛ بنابراین قبل از انتقال گیاه، خزانه را غرقابی می‌کنیم تا هنگام جداسازی، خاک به همراه ریشه جابه‌جا شده و خاک خشک، باعث زخم شدن ریشه نشود. مهمترین اتفاق در این عملیات زخمی‌شدن ریشه است که توقف ۲۰ روزه‌ی رشد گیاه که قبلاً ذکر شد، به دلیل ترمیم ریشه و دیگر صدمات وارد شده به گیاه است.
مراقبت‌های پس از انتقال نشاء و رشد نهایی گیاه:
پس از انتقال نشاء به بستر کشت اصلی بسته به قوی بودن نشاء، اینکه در چه نوع خزانه‌ای کاش شده، شرایط آب و هوایی، آبیاری درست، مغذی بودن خاک خزانه و عاری از بیماری و آفت بودن آن، رشد اصلی و نهایی گیاه در بستر کشت اصلی انجام می‌گیرد.
مزایای کاشت نشاء در کشاورزی
همانطور که تا اینجای مقاله متوجه شده‌اید، تولید نشاء و نشاءکاری، باعث کاهش هزینه‌های مصرفی در کشاورزی مانند کاهش هزینه‌های آماده‌سازی زمین، آبیاری، تعداد کارگر و نیروی انسانی و…است. به علاوه اینکه روش نشاءکاری تا جای ممکن نشاءها و گیاهانی عاری از بیماری و آفت تولید میکند، حتی آن را به صفر می‌رساند. حال می خواهیم چند مثال دیگر از مزایای نشاءکاری را به صورت مختصر بیان کنیم:
۱. نیاز به بذر کمتر: به دلیل اینکه بذرها در فواصل معین که در قسمت قبل ذکر شد، می‌کارند و نیاز به تنک کردن و وجین کردن (به دلیل اینکه نشاءها هر کدام در محدوده‌ی خود و در کمترین میزان رقابت موجود، رشد کرده‌اند) ندارند، تعداد بذر مصرفی کاهش یافته که به دنبال آن هزینه مصرفی کلی کاهش می‌یابد.
۲. کاهش هزینه آبیاری: با توجه به اینکه آبیاری به روش‌های مکانیزه و در تعداد دفعات کمتر، انجام می‌شود، هزینه‌های آبیاری کاهش می‌یابد.
۳. کاهش هزینه کود و مواد مغذی خاک: به این دلیل که بذرها تا حد امکان با فواصل مناسب کشت می شوند، رقابت بر سر استفاده از مواد معدنی و مغذی خاک کاهش یافته و خاک بستر مناسب، جوابگوی مواد مغذی مورد نیاز گیاه است.
۴. یک نواختی و تراکم مناسب نشاءها: این مورد علاوه بر اینکه از لحاظ ظاهری حس خوبی به کشاورز می‌دهد، باعث تولید نشاءهایی با کمترین میزان شوک و تنش است.
۵. مدیریت بیماریها و آفات: با رعایت درست اصول بهداشتی و ضدعفونی کردن بذرها، محیط کشت و ادوات کشاورزی تا حد امکان، بیماری و آفات کاهش یافته و هزینه‌های مصرفی برای ازبین بردن آفات و بیماریها به صفر می‌رسد.
۶. کاهش زمان ورود به بازار فروش: گیاهانی که از طریق نشاء تولید شده‌اند، عملکردشان افزایش می‌یابد (به خصوص عملکرد محصول پاییزه) همچنین زودرس شدن محصولات، باعث ورود زودهنگام محصول به بازار است، که این مهمترین و سودآورترین اتفاق درباره نشاءکاری است.
آبیاری و مراقبت از بذرها:
بذرها را بسته به نوع گیاه، شرایط آب و هوایی، نوع بستر کشت، در فواصل معین آبیاری می‌کنیم، تا به خوبی رشد کرده و نشاء با کیفیت‌تری تولید کنیم.
عملیات انتقال نشاء از خزانه:
می‌توان گفت که مهمترین و حساس‌ترین عملیات نشاء کاری یا تولید نشاء، عملیات انتقال نشاء از خزانه به بستر کشت اصلی است؛ که باید با دقت و حساسیت خاص انجام گیرد. برای جلوگیری هرچه بیشتر از وارد شدن تنش به نشاء گیاه، بهتر است این عملیات به روش مکانیزه با ادوات ضدعفونی شده و عاری از بیماری انجام شود. این اقدام خود موجب کاهش هزینه، زمان و تعداد کارگر در مزرعه می‌شود. عملیات انتقال از آنجا که ممکن است به نشاء به خصوص به ریشه گیاه آسیب وارد کند، بسیار حساس است. رشد گیاه پس از انتقال از خزانه به بستر کشت اصلی تقریباً ۲۰ روز یا حتی بیشتر متوقف شده و گیاه دچار تنش و شوک می‌شود؛ بنابراین قبل از انتقال گیاه، خزانه را غرقابی می‌کنیم تا هنگام جداسازی، خاک به همراه ریشه جابه‌جا شده و خاک خشک، باعث زخم شدن ریشه نشود. مهمترین اتفاق در این عملیات زخمی‌شدن ریشه است که توقف ۲۰ روزه‌ی رشد گیاه که قبلاً ذکر شد، به دلیل ترمیم ریشه و دیگر صدمات وارد شده به گیاه است.
مراقبت‌های پس از انتقال نشاء و رشد نهایی گیاه:
پس از انتقال نشاء به بستر کشت اصلی بسته به قوی بودن نشاء، اینکه در چه نوع خزانه‌ای کاش شده، شرایط آب و هوایی، آبیاری درست، مغذی بودن خاک خزانه و عاری از بیماری و آفت بودن آن، رشد اصلی و نهایی گیاه در بستر کشت اصلی انجام می‌گیرد.
مزایای کاشت نشاء در کشاورزی
همانطور که تا اینجای مقاله متوجه شده‌اید، تولید نشاء و نشاءکاری، باعث کاهش هزینه‌های مصرفی در کشاورزی مانند کاهش هزینه‌های آماده‌سازی زمین، آبیاری، تعداد کارگر و نیروی انسانی و…است. به علاوه اینکه روش نشاءکاری تا جای ممکن نشاءها و گیاهانی عاری از بیماری و آفت تولید میکند، حتی آن را به صفر می‌رساند. حال می خواهیم چند مثال دیگر از مزایای نشاءکاری را به صورت مختصر بیان کنیم:
۱. نیاز به بذر کمتر: به دلیل اینکه بذرها در فواصل معین که در قسمت قبل ذکر شد، می‌کارند و نیاز به تنک کردن و وجین کردن (به دلیل اینکه نشاءها هر کدام در محدوده‌ی خود و در کمترین میزان رقابت موجود، رشد کرده‌اند) ندارند، تعداد بذر مصرفی کاهش یافته که به دنبال آن هزینه مصرفی کلی کاهش می‌یابد.
۲. کاهش هزینه آبیاری: با توجه به اینکه آبیاری به روش‌های مکانیزه و در تعداد دفعات کمتر، انجام می‌شود، هزینه‌های آبیاری کاهش می‌یابد.
۳. کاهش هزینه کود و مواد مغذی خاک: به این دلیل که بذرها تا حد امکان با فواصل مناسب کشت می شوند، رقابت بر سر استفاده از مواد معدنی و مغذی خاک کاهش یافته و خاک بستر مناسب، جوابگوی مواد مغذی مورد نیاز گیاه است.
۴. یک نواختی و تراکم مناسب نشاءها: این مورد علاوه بر اینکه از لحاظ ظاهری حس خوبی به کشاورز می‌دهد، باعث تولید نشاءهایی با کمترین میزان شوک و تنش است.
۵. مدیریت بیماریها و آفات: با رعایت درست اصول بهداشتی و ضدعفونی کردن بذرها، محیط کشت و ادوات کشاورزی تا حد امکان، بیماری و آفات کاهش یافته و هزینه‌های مصرفی برای ازبین بردن آفات و بیماریها به صفر می‌رسد.
۶. کاهش زمان ورود به بازار فروش: گیاهانی که از طریق نشاء تولید شده‌اند، عملکردشان افزایش می‌یابد (به خصوص عملکرد محصول پاییزه) همچنین زودرس شدن محصولات، باعث ورود زودهنگام محصول به بازار است، که این مهمترین و سودآورترین اتفاق درباره نشاءکاری است.