هیومیک اسید چیست ؟ و چه نقشی در رشد گیاه دارد ؟
هیومیک اسید چیست؟
در یک تعریف ساده، اسید هیومیک، بقایای تجزیه شده‌ی مواد آلی است. هیومیک اسید، محصول فرایند تولید دوباره‌ی خاک گیاه است که این فرایند، میلیون‌ها سال طول می‌کشد. هیومیک‌ها محصول نهایی تجزیه‌ی هرماده‌ی آلی در شرایط ویژه و توسط برخی از میکروارگانیسم‌های خاص هستند. این مواد، طیف گسترده‌ای از ترکیبات آلی و حتی معدنی شامل اسیدهای فنول، آلدئید، پتید و آمینه در پیوند با انواع کاتیون است که ترکیبات حاصل از آن‌ها، مواد ارزشمندی را تولید کرده‌است. نکته‌ی حائز اهمیت درباره‌ی هیومیک اسید آن است که قابلیت دوام بسیار زیادی در طبیعت داشته که ممکن است به چندین میلیون سال نیز برسد. این مواد، نقش به سزایی در حاصل‌خیزی و تغذیه‌ی گیاهان و درختان دارند. به طورکلی هرچقدر یک خاک، حاصل‌خیزتر باشد، مقادیر هیومین آن نیز بیشتر است. به طور میانگین، میزان مواد آلی موجود در خاک‌های کشاورزی بین 4 تا 6 درصد بوده که عمده‌ترین آن را هیومیک اسید تشکیل داده‌است. استفاده از کودهای دارای اسید هیومیک در انواع زمین‌های زراعی به شدت توصیه می‌شود زیرا این مواد قابلیت بسیار بالایی در تنظیم نیتروژن، مقاوم کردن گیاه در برابر آفات و افزایش رشد گیاه دارند؛ همچنین با توجه به آنکه مانند کودهای شیمیایی به محیط زیست ضرر نمی‌رسانند، استفاده از آنان منطقی به نظر می‌رسد.
هیومیک اسید و کود شیمایی
همانطور که ذکر شد، یکی از مهم‌ترین دلایلی که بشر باید به سمت استفاده از هیومیک اسید برود، تاثیرات مخربی است که کودهای شیمایی بر محیط زیست می‌گذارند. از طرفی هیومیک اسیدها برخلاف کودهای شیمیایی که دوام ناچیزی داشته و به روش‌های مختلفی مانند تبخیر، تجزیه، تصعید و… از دسترس گیاه خارج می‌شود، پایداری بیشتری داشته و تنها مقادیر بیش از حد نمک‌های محلول در خاک است که می‌تواند هیومیک اسید را از کار خارج کنند و به همین دلیل است که اغلب هیومیک اسید استفاده شده، برای سال بعد نیز قابل استفاده خواهد بود. کود هیومیک اسید در افزایش محصول و مسائل اقصادی نیز بسیار به صرفه‌تر از کودهای شیمیایی است.
ساختار هیومیک اسید
از نظر ساختار شیمیایی، این مواد دارای مولکول‌های سنگین با زنجیره‌‌‌‌‌‌‌‌ای بلند و قهوه‌ای رنگ هستند. هیومیک اسید تنها فقط یک مدل اسید نیست بلکه یک ترکیب پیچیده‌ای از اسیدهای قابل حل در محلول آلکالین است که معمولا در زنجیره‌های طبیعت اعم از خاک، دریا و اقیانوس‌ها یافت می‌شود. وقتی موجودات از بین می‌روند، اجزا آنان برای استفاده‌ی میکروارگانیسم‌ها در خاک باقی می‌ماند و انواع موجودات، آنان را مصرف می‌کنند. پس از تجزیه‌ی های فراوان و گذشت مدت زمان زیادی، یک ماده‌ی مقاوم به تجزیه به نام «هوموس» از آنان تشکیل می‌شود. هوموس از سه بخش تشکیل شده‌است که شامل موارد زیر است:
- هیومیک اسید: محلول در مواد قلیایی و نامحلول در آب و اسید
- فولیک اسید: محلول در مواد قلیایی و همچنین محلول در آب و اسید
- هیومین: نامحلول در مواد قلیایی و نامحلول در آب و اسید
به طور عمده این مواد از دو منبع به دست می‌آیند که شامل لئوناردیت‌ها و بقایای پوسیده‌ی گیاهانی که پوسیده و به کربن تبدیل شده‌اند، می‌شود. لئوناردیت از اکسیداسیون لیگنیت در نزدیکی سطح زمین ایجاد می‌شود؛ این ماده که حالتی نرم و واکسی دارد تقریبا نامحلول در آب بوده اما در حلال‌های قلیایی حل می‌شود. در این بین، هیومین و هیومیک اسید به علت نقش بسیار مفیدی که برای حاصل‌خیز بودن خاک دارند، از اهمیت بیشتری برخوردارند.
استفاده از هیومیک اسید در ایران
همانطور که می‌دانید، بخش عمده‌ی خاک کشور ما، از خاک‌های خشک و نیمه‌خشک به حساب می‌آید و به همین دلیل، میزان مواد آلی موجود در آن بسیار کم است که همین عامل باعث آن می‌شود که زمین‌های زراعی کشورما را نیازمند استفاده از کودهای آلی کند، چرا که این امر باعث می‌شود که از فرسایش و تخریب خاک جلوگیری شده و همچنین میزان تولیدات محصولات کشاورزی نیز بیشتر شود. همچنین با روش‌های کارشناسی شده در این زمینه میتوانید خاک‌هایی را که در معرض نابودی قرار گرفته است را برای کشاورزی بهتر، آماده نمایید.
مزایای استفاده از هیومیک اسید
اسید هیومیک یک محرک زیستی است و می‌تواند برای چمن، بوته‌ها و حتی گیاهان آپارتمانی مورد استفاده قرار بگیرد. هیومیک اسید کمک فراوانی به جذب موارد مورد نیاز گیاه می‌کند و از آب‌شویی و از دست رفتن این مواد جلوگیری می‌کند و به همین سبب نیز مصرف کودهای شیمایی را به نصف می‌رساند و هزینه‌های گزاف خرید کودها و ریسک خراب شدن خاک را به حداقل می‌رساند. در ادامه به برخی از مزایای استفاده از هیومیک اسید اشاره می‌کنیم و سپس به بررسی مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
- تنظیم pH و افزایش حلالیت عناصر
- افزایش فعالیت میکروارگانیسم خاک
- افزایش قدرت ریشه‌زایی و رشد ریشه
- افزایش راندمان مصرف سایر کودها
- تسهیل تعرق گیاهی و تقویت سیستم ریشه
- افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی
- افزایش فعالیت بیولوژیکی خاک
- افزایش فتوسنتز و تنفس گیاه
- بهبود حجم و عملکرد ریشه‌ها
- افزایش تبدیل عناصر به فرم‌های قابل دسترس برای گیاه
- افزایش جذب کلسیم، نیتروژن، پتاسیم و منیزیم
- افزایش سبزینگی و نشاط گیاه
- سازگاری با محیط زیست
- کمپلکس کردن یون‌های فلزی
- بزرگ شدن میوه
- افزایش مقاومت گیاه به خشکی
- ارتقا خواص فیزیکی و شیمیایی خاک
- افزایش تهویه و دانه‌بندی خاک
- افزایش جذب کودهای شیمیایی در صورت استفاده‌ی همزمان با آن‌ها
- افزایش کیفیت و کمیت محصولات
- بهبود ساختمان خاک
- صرفه جویی در استفاده از کودهای شیمایی فسفاته و ازته
- افزایش ترکیبات آنتی‌اکسیدانت
هیومیک اسید و ریشه‌زایی گیاه
این تأثیر به حدی زیاد است که در مواردی حجم ریشه‌ی گیاه را تا چند برابر نیز افرایش می‌دهد. هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری سلول‌های ریشه کمک به سزایی به جذب مواد غذایی توسط گیاه می‌کنند. همچنین هیومیک اسید با تولید اسید نوکلوئیک و آمینه‌ی بیشتر، تکثیر سلولی را در گیاه افزایش می‌دهد.
هیومیک اسید و تغییرات دمایی
یکی از مشکلات شایع برای هر زمین کشاورزی، سرمازدگی است. هیومیک اسید به سه طریق می‌تواند تا حدودی مانع از سرمازدگی گیاه شود. اول آنکه هیومیک اسید با افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک، سبب گرم شدن زمین می‌شود. دومین طریق نیز آن است که هیومیک اسید با ایجاد رطوبت بیشتر درخاک، مقدار کالری بیشتری در آن ذخیره می‌کند. و آخرین روش نور به رنگ هیومیک اسید بازمی‌گردد چرا که با دادن رنگ سیاه به خاک سبب جذب بیشتر انرژی خورشیدی می‌شود که خود، باعث ایجاد مقاومت در برابر سرما است.
هیومیک اسید و مقاومت گیاه
هیومیک اسید، مقاومت گیاه را افزایش می‌دهد، چرا که این اسید با افزایش میزان موجودات ذره‌بینی مفید خاک، سبب نابودی میکروارگانیسم‌های نامساعد خاک می‌شود؛ چرا که این موجودات ذره‌بینی، آنتی‌بیوتیک‌ها و آلکالوئیدهایی تولید می‌کنند که می‌توانند این میکروارگانیسم‌ها را نابود کنند. همچنین هیومیک اسید با افزایش ضخامت دیواره‌ی سلولی نفوذ عوامل آسیب‌رسان را کاهش می‌دهد. البته تاثیر هیومیک اسید بر ریشه‌ها نیز باعث افزایش مقاومت درونی گیاه در برابر انواع بیماری‌ها می‌شود.
روش استفاده از هیومیک اسید
هیومیک اسید با اکثر کودهای شیمیایی سازگار بوده و میتوانید آن را به یکی از دو روش زیر استفاده نمایید.
- روش بذرمال: این روش برای افرادی مناسب است که می‌خواهند بذر بکارند. در این روش بعد از حل کردن اسید در آب، بذرها را کاملا به این محلول آغشته نموده و پس از مدتی برای کاشت اقدام نمایید.
- همراه با آب آبیاری: در این روش با ترکیب هیومیک اسید با آب، از این محلول برای آبیاری گیاهان خود استفاده نمایید.
البته روش استفاده از محلول نیز یکی از روش‌های کم رواج است که در آن مقدار کمی از هیومیک اسید جذب خاک می‌شود. توجه شود که باید در هنگام مصرف هیومیک اسید نکات مهمی را رعایت نمایید؛ در زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- تکان دادن ظرف کود قبل از استفاده
- اجتناب از ترکیب با کودهای کلسیمی
- جلوگیری از قرار دادن آن در معرض نور
- استفاده از کود در طی ساعات خنک روز
- بیشتر از مقدار مورد نیاز استفاده نکنید.
- مصرف همزمان با سایر کودهای آلی و شیمیایی، سبب جذب بهتر مواد غذایی می‌شود.
در مقاله‌ای که مطالعه کردید با تعریف هومیک اسید، ساختار، مزایا و روش‌های بهره‌مند شدن از آن آشنا شدید. همچنین به استفاده از آن در کشورمان ایران نیز اشاره شد. شایان ذکر است که کیفیت و غلظت این کود، به نحوی است که استفاده از 5 لیتر آن در یک زمین کشاورزی، برابر است با بهره‌گیری از 1500 کیلو کود آلی، که این تفاوت فاحش، نشان از میزان اثردهی بسیار بالای هومیک اسید است. با توجه به مزایایی که هومیک اسید نسبت به سایر کودها دارد، بهره‌مندی کارشناسانه از آن، یک سود بزرگ چه در عرصه‌ی اقتصادی و چه در زمینه‌ی زیست‌محیطی است.
برای خرید محصولات مورد نیاز میتوانید اینجا کلیک کنید و انواع هیومیک اسید های موجود در فروشگاه کشاورزی آنلاین بهاران را ببینید.