روش‌های تکثیر گیاهان

تکثیر گیاهان از روش‌هایی است که می‌توان با استفاده آن از درآمدزایی کرد. در این خصوص باید با روش‌های مختلف تکثیر گیاهان، ابزارآلات مختلف مورد نیاز، کوددهی و دیگر موارد آشنایی داشته باشید. به همین علت در این مقاله 8 روش تکثیر گیاهان، شرایط و مراحل آن را بررسی می‌کنیم.

همچنین برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقالات زیر را نیز مطالعه کنید:

• 5 راهکار کسب درآمد با کشت گلخانه‌ای
• ابزار و لوازم کشاورزی و باغبانی
• کود دهی و تغذیه گیاهان در گلخانه

روش‌های تکثیر گیاهان

تکثیر گیاهان به طور کلی به دو روش جنسی و غیرجنسی انجام می‌شود. در طبیعت، تکثیر غیرجنسی گیاهان به ندرت اتفاق می‌افتد و تکثیر گیاهان عمدتاً به صورت جنسی صورت می‌گیرد.

تکثیر گیاهان به صورت غیر جنسی روش‌های مختلفی داشته که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت. توجه داشته باشید که در تکثیر گیاهان به شکل غیرجنسی، محصولات از نظر ساختار ژنتیک دقیقاً مشابه به گیاه والد خواهند بود و این امر یکی از دلایل گسترش استفاده از این روش برای تکثیر گیاهان است.

روش‌های تکثیر گیاهان عبارت‌اند از:

1. تکثیر جنسی (Sexual propagation):

در این روش، از دانه و بذر برای تکثیر گیاهان جدید استفاده می‌شود. این روش نسبتاً راحت بوده و اغلب به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. گیاهان حاصل از این روش، تفاوت‌های کمی با والد خود دارند. البته تکثیر جنسی گاهی با دخالت‌های انسان در دانه‌ها نیز همراه است. به عنوان مثال غلاف دانه‌ی گیاهانی نظیر قهوه برای جوانه زدن به زمان احتیاج دارد؛ کشاورزان با اصلاح دانه این زمان را کاهش می‌دهند.

2. قلمه زدن (Cuttings):

در این روش تکثیر غیرجنسی گیاهان، بخشی از گیاه را که قابل رشد بوده از گیاه مادر جدا شده و درنهایت یک گیاه کامل شکل می‌گیرد. توجه داشته باشید که قلمه زدن انواع مختلفی دارد که برحسب نوع گیاه از آن استفاده می‌شود.

برای انجام این نوع از تکثیر گیاهان، پس از انتخاب گیاه و ساقه‌ی مناسب برای جدا کردن قلمه، قلمه را با استفاده از یکی از انواع هورمون‌های گیاهی برای ریشه‌زایی سریع‌تر آماده می‌کنند و سپس آن می‌کارند. در روزهای اولیه‌ی کشت، لازم است که روی گیاه را با پلاستیک بپوشانید.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله‌ی  “آموزش 0 تا 100 قلمه زدن گیاهان خانگی” را مطالعه کنید.

همچنین قیچی باغبانی از جمله تجهیزاتی است که برای قلمه زدن استفاده می‌شود، قیچی باغبانی است که می‌توانید آن را از فروشگاه کشاورزی بهاران تهیه کنید.

3. خوابانیدن ساقه (Layering):

یکی از روش‌های غیر جنسی تکثیر گیاهان خوابانیدن بوده که در آن یک ساقه را بدون اینکه از گیاه مادر جدا کنند، ریشه‌دار کرده و سپس اتصال آن را با گیاه مادر قطع می‌کنند. تغذیه‌ی ساقه تا زمان ریشه‌دار شدن از طریق گیاه مادر است.

در برخی از گیاهان به صورت طبیعی این اتفاق می‌افتد؛ اما به کمک برخی از روش‌ها می‌توان به این فرآیند سرعت بخشید. این روش تکثیر از طریق زخم کردنِ یک طرف ساقه یا کاملاً خمیده کردن آن صورت می‌گیرد.

4. تقسیم کردن (Division):

یکی از ساده‌ترین اشکال روش تکثیر گیاهان، تقسیم کردن نام دارد. در این روش ریشه‌ی یک گیاه چند ساله را به چند قسمت تقسیم می‌کنند و سپس اقدام به کاشت مجدد هر یک از آن‌ها می‌نمایند تا سرانجام هرکدام به یک گیاه کامل تبدیل شوند.

اینکه آیا یک گیاه را می‌توان به این روش تکثیر کرد یا خیر و اینکه آیا نیاز است گیاهان به چندین بخش تقسیم شود، به نوع ریشه‌ی آن گیاه بستگی دارد. کوکب، زنبق، رابارب و زنبق رشتی چند نمونه از گیاهانی است که به این روش تکثیر می‌شوند.

5. جداسازی (Separation):

جداسازی یکی از روش‌های تکثیر غیرجنسی در گیاهانی است که در آن گیاهان اقدام به تولید پیاز یا کورم می‌نمایند. تکثیرِ گیاهان نرگس، لاله و سوسن به این شکل انجام می‌شود.

در این روش انشعاب تازه و جدید (پیازِ گیاه) جدا و سپس جداگانه کاشته می‌شود. بر روی پیاز برخی از گیاهان نیز پیازچه می‌روید که آن‌ها را نیز می‌توان جدا کرد. پداژه نیز یکی دیگر از قسمت‌های گیاه است که امکان جداسازی آن وجود دارد.

6. پیوند زدن (Grafting):

پیوند زدن یکی دیگر از روش‌های تکثیر گیاهان است که در آن قسمتی از یک گیاه را بر روی یک گیاه دیگر (بالغ) قرار می‌دهند به گونه‌ای که به یکدیگر جوش بخورند. گیاه دوم نقش تکیه‌گاه را داشته و به تکثیر گیاه دوم و تغذیه‌ی آن کمک می‌کند.

7. کشت بافت

زمانبرترین، پرهزینه‌ترین و دانش محورترین روش تکثیر گیاهان کشت بافت نام دارد. این روش معمولاً با مهندسی ژنتیک همراه بوده و روشی است که در آن گیاه در محیط آزمایشگاهی پرورش می‎یابد.

8. پاجوش

یکی دیگر از روش‌های تکثیر گیاهان که به دلیل سادگی مورد استقبال قرار گرفته است، پاجوش نام دارد. این روش بیشتر برای گیاهان آپارتمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، بخشی از ریشه‌های سبز شده در کنار ساقه را جدا می‌کنند و سپس مجدداً آن را می‌کارند تا به یک گیاه کامل و مجزا تبدیل شود.

استفاده از کدام روش تکثیر گیاهان بهتر است؟

بسیاری از افرادی که از کشاورزی برای کسب درآمد استفاده می‌کنند، استفاده از کاشت دانه (روش تکثیر جنسی) را برای زراعت در مقیاس بالا ترجیح می‌دهند؛ چرا که این روش کاملاً مقرون به صرفه بوده و فرآیند به سرعت انجام می‌گیرد.

برخی ترجیح می‌دهند که برای مقیاس‌های کوچک از روش‌های غیرجنسی استفاده کنند؛ چراکه در این روش‌ها دیگر مجبور نیستند که هزینه‌ی خرید دانه را پرداخت کنند. اینکه کدام روش مناسب‌تر است به تعدادی فاکتور نظیر نوع گیاه بستگی دارد.