سیاهک معمولی ذرت
سیاهک معمولی ذرت از بیماری های شایع در اغلب مناطق ذرت خیز ایران است . سیاهک معمولی ذرت با نام Common Smut of Corn شناخته می شود و از زمان های دور موجب خسارت به مزارع شده است و باعث نگرانی کشاورزان به خصوص در مکان های تولید بذر نیز شده است و روش های شیمیایی مشخصی برای کنترل بیماری وجود ندارد ولی روش های ارائه شده در این دستورالعمل از جمله استفاده از واریته مقاوم – تناوب و بهداشت زراعی و نیز کاربرد بهینه کود های شیمیایی از خسارت بیماری به صورت قابل توجی باعث کاهش آن می شود . بیماری سیاهک گندم موجب گال روی اندام های از قبیل خوشه – ساقه و برگ می شود . گالهای ایجاد شده موجب کاهش عملکرد محصول می شود و این مقدار کاهش عملکرد در هر منطقه با توجه به شدت بیماری متفاوت است . کاهش مخصوص در بوته های آلوده در برخی مواقع بالای %50 مشاهده شده . ظهور گال های متعدد در بلال گاهی کاهش عملکرد را به %100 می رساند . طی گزارشات انجام داده بلال های آلوده و بیمار نسبت به بلال سالم %35 کاهش وزن داشته اند گالها ابتدا کوچک و به اندازه یک نخود بوده ولی نهایتا به قطر 15 سانتی متر می رسد . گالها معمولا در نوک خوشه ذرت تشکیل می شود اما در نقاط دیگر ذرت نیز می تواند مشاهده شود و در بعضی شرایط کل بلال توسط گالهای سیاه رنگ تا خاکستری جایگزین شده که به صورت کامل یا ناقص توسط پوشش بلال پوشیده و قسمت های آلوده پر از ریسه های قارچ می شود و سلولهای گیاه تحریک به تقسیم بیشتر شده که باعث ایجاد گال میشود و با پاره شدن گالها در فضا پخش و پراکنده می شود .
عامل قارچ Ustilago maydis می باشد که از جمله قارچ های گروه بازیدیومیست است . میسیلیوم قارچ بی رنگ و دیواره دار بوده و هر سلول آن دارای دو هسته مجزا می باشد . تلیوسپور های قارچ به اندازه 11 – 8 میکرون بوده و در سطح خارجی خود دارای برجستگی های خارمانندی دارند . اسپور ها قهوه ای زیتونی تا سیاه رنگ هستند و به فرم کروی تا بیضی می باشد . از جوانه زدن تلیوسپور های 2 هسته ای و با تشکیل پرومیسلیوم 4 تا اسپوریدی دوکی شکل ( بازیدیوسپور های تک هسته ای ) بوجود می آید که از لحاظ سازگاری باهم تماس حاصل نمایند . آلودگی بلالها معمولا از طریق اسپورهایی است که روی سیلکها جوانه می زنند میسیلیوم ها به سمت پایین سیلکها رشد کرده تا دانه های ذرت را آلوده کنند .
کنترل :
برای سیاهک معمولی گندم راه حل قطعی یا روش شیمیایی مشخصی برای کنترل ایم بیماری وجود ندارد اما با کمک از روش های زیر تا حدودی می توان جلوی بیماری را گرفت .
1- استفاده از ارقام و واریته مقاوم : استفاده از هیبرید ها و واریته های مقاوم یکی از موثر ترین راه های کنترلی بیماری است . هیچ رقمی نسب به این بیماری در امان نیس و تنها خسارت وارده را کمتر می کنند . اما برخی از هیبرید های پیشنهاد شده جهت کشت در مزرعه تا حدودی مقاومت از خود بروز می دهد .تغییر پذیری بالای بیمارگر و بروز نژاد های جدید عملا کار استفاده از ارقام مقاوم را دچار مشکل می نماید . تحقیقات نشان داده که هیبرید های دیررس و متوسط رس ذرت نسبت به عامل بیماری نشان می دهد که رقم ksc 707 جزو متحمل ترینها نسبت به بیماری می باشد .
2- سیاهک ذرت یک بیماری بذرزاد نیست بنابر این ضدعفونی بذور اثر کنترلی چندانی ندارد هرچند که بسیاری از بذور تجاری قبل از عرضه به بازارتوسط یک قارچکش و یا گاهی حشره کش ضد عفونی می شوند که تا حدوی در از بین بردن اسپور های اندک موجود در سطح بذر می تواند موثر باشد . تیمار بذرور با کربوکسین تیرام فقط از جنبه بهداشتی مهم است و مانع گسترش بیماری می شود . استفاده از قارچکش ها باید همراه با یک برنامه تلفیقی کنترل بیماری می باشد . بیماری سیاهک ذرت یک بیماری سیستمیک نیست بنابر این ضدعفونی بذور با قارچکش ها در کنترل بیماری در گیاهان بالغ موثر نیست . محلول پاشی قسمت هوایی با قارچکش های محافظتی نیز تاثیر چندانی ندارد به دلیل اینکه آلودگی های هوایی در گیاه توسط اسپوریدی های حاصل می شود که در عمق قسمت های بین غلاف برگی و ساقه ها قرار دارند و همین دلیل از دسترس سم دور هستند .
3- جلوگیری از صدمات مکانیکی به گیاه و ممانعت از زخم شدن ریشه – ساقه و برگ در طی عملیات خاک ورزی تا حدی از ورود بیمارگر به گیاه جلوگیری کرده و در کاهش خسارت تاثیر مهمی دارد .
4- مبارزه با حشراتی که در گیاه ایجاد زخم می کنند و استفاده از ارقام مقاوم به این حشرات یکی دیگر از راهکار های کاهش خسارت است .
5- کوددهی متعادل و پرهیز از مصرف بی رویه کود ازته وقتی بافت های گیاهی رسید و بالغ و سخت شد قارچ عامل سیاهک قادر به آلوده کردن این بافت ها نیست . مصرف بیش از حد کود های ازته باعث تولید بافت های گوشتی و آبدار جدید کنند که این بافت ها نسبت به آلودگی قارچی حساسیت بالایی دارند . خاک هایی که سرشار از کود هستند ممکن است محیط بسیار مناسبی برای زماستان گذرانی و جوانه زنی اسپور های سیاهک و تشدید بیماریدر فصل زراعی بعدی می شود . همچنین گیاهانی که تحت تنش کمبود کود و مواد غذایی هستند نیز مستعد آلودگی هستند . به علاوه مصرف مناسب کود فسفاته احتمالا میزان وقوع بیماری را کاهش می دهد . استفاده از کود حیوانی در زمانی که حیوان از بذر آلوده به سیاهک تغذیه شده اند می تواند موجب گسترش و پراکنش بیشتر بیماری باشد .
6- شخم عمیق : شخم عمیق و مدفون کردن بقایای گیاهی آلوده باعث مدفون شدن اسپور های زمستان گذران شده و موجب کاهش آلودگی در فصل کشت بعدی شود
7- تناوب زراعی : تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان متناسب با هرمنطقه حداقل سه ساله تا حدی که میزان قارچ در خاک کم شود در نتیجه میزان بیماری در فصل کشت بعدی کمتر می کند .
8- جمع آوری بقایای گیاه آلوده نیز در جهت کاهش میزان آلودگی موثر است .
9- خسارت ناشی از استفاده علفکش ها که اگر به موقع استفاده نشود موجب تشدید آلودگی می شود .
10- رعایت بهداشت زراعی : اصول و رعایت بهداشت ابزارالات کشاورزی براب جلو گیری از گسترش اسپورهای سیاهک موثر بوده است .
برای تهیه سموم و کود مناسب اینجا کلیک کنید .
