نماتد ریشه گرهی

نماتد ها موجدات کرمی شکل هستند که به صورت انگلی – شکارگر و آزاد زی وجود دارند . نماتد ها اکثرا دوجنسی (نر و ماده ) بوده و در خاک – آبهای روان – اقیانوس ها و حتی بدن موجودات زنده زندگی می کنند . نماتد های انگل گیاهی اکثرا کرمی شکل و کشیده بوده و طول بالغ آنها از حدود 0/5 میلی متر تا یک سانتی متر متغییر است که بیشتر آنها کمتر از دو میلی متر طول دارند . شکل ماده تعدادی از نماتد های انگل گیاهی متورم و به اشکال دوکی – کیسه ای و کروی نامنظم می باشند . اکثر نماتد های انگل گیاهی خاکزی هستند و به ریشه گیاهان حمله ور می شوند که مهم ترین آنها نماتد ریشه گرهی – نماتد سیستی – نماتد های مولد زخم بوده ولی بعضا از طریق خاک به قسمت های هوایی گیاه شامل ساقه و بذر نیز وارد می گردد و در موارد بسیار نادر نیز بذرزاد می باشند .

نماتد ریشه گرهی با نام ROOT – KNOT Nemayode مهم ترین انگل گیاهی هست که اولین بار در سال 1855 توسط Berkeley در گلخانه انگلستان روی ریشه های خیار مشاهده شد و در ایران روی 19 تیره گیاهی از جمله گورجه فرنگی – سیب زمینی – چغندر قند و انواع کدوئیان از مهم ترین میزبان های این نماتد هستند . علائم ناشی از نماتد گره ریشه غالبا به صورت گره گره شدن – برجستگی های کره مانند و پوسیدگی خشک ظاهر می شود که در گیاهان جوان ممکن است منجرب به مرگ آنها شود و در گیاهان مسن به صورت کوتولگی – کاهش رشد – زردی گیاه و گاهی پژمردگی گیاه در ساعات گرم روز می باشد . نماتد نر کرمی شکل و نماتد ماده  Meloidogyne گلابی شکل است که نماتد ماده بعد از جفت گیری و یا حتی بدون جفت گیری با نماتد نر تولید تخم می کند و تخم را در داخل یک کیسه (Egg sac ) ژلاتینی به منظور محافظت قرار می دهد . تخم ها ممکن است همگی یا بعضی از آنها در داخل یا خارج بافت های ریشه گذاشته شوند و به همین صورت زمستانگذرانی می کنند و سپس در فصل بهار این تخم ها تفریخ شده و لارو سن دوم آنها به گیاه میزبان حمله میکند . حدود 95 درصد از بیماری ریشه گرهی در اثر 4 گونه ایجاد می شود :

1- Meloidogyne arenaria : این گونه بیشتر در مناطق معتدل فعالیت دارد .

2- Meloidogyne incognita :  این گونه بیشتر در مناطق گرم و خشک خسارت وارد می کند .

3- Meloidogyne haple :  در مناطق خشک و  مرطوب و خاک های کمی اسیدی فعال تر است .

4- Meloidogyne javanica :  بیشتر در خاک هایی با PH بالا فعال هستند .

نحوه خسارت نماتد ها

نماتد های گره ریشه از عوامل محدود کننده ی رشد و تولید محصولات کشاورزی و بخصوص محصولاتی مانند سبزی و صیفی هستند که سالیانه خسارت های زیادی در سراسر جهان به این محصولات وارد می کنند و موجب کاهش کیفیت این محصولات می گردند . این نماتد ها دامنه وسیعی دارند و طیف وسیعی از محصولات از جملبه جالیز – سبزیجات – حبوبات و محصولات طوقه ای – دانه های روغنی – درختان و درخچه ها – گیاهان زینتی و حتی علف های هرز را مبتلا می سازند . این نماتد ها با فعالیت روی ریشه های گیاه – باعث به وجود آوردن غده یا گره هایی روی ریشه و بخصوص ریشه های فرعی می گردند و بدین ترتیب ریشه گیاه آلوده به این نماتد نمی تواند وظایف اصلی خود یعنی جذب آب و مواد غذایی از خاک و انتقال آنها به سایر قسمت های گیاه را به خوبی انجام دهد و این مسئله منجر به بروز نشانه های ظاهری در اندام های هوایی گیاه از جمله ضعف عمومی – کم رشدی و زردی و کوتولگی می گردد .

روش های کنترل نماتد :

1- کنترل های زراعی : استفاده از شخم تابستانه یا غرقابی مزارع آلوده با کشت برنج نیز می تواند تا حدودی باعث کاهش جمعیت و خسارت نماتد گره ریشه در محصولات میزبان می گردد.

2- آفتاب دهی : استفاده از آفتاب دهی خاک نیز منحصرا در محصولات پر در آمد و بخصوص گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد . در تحقیقات صورت گرفته روی ضد عفونی خاک گلخانه ها با استفاده از پوشش پلاستیکی و کود حیوانی نشان داده شده است که این روش منجر به کنترل قابل توجه بیماری های خاکزاد از جمله نماتد های گره ریشه ریشه آفات خاکزی و علف های هرز گردیده است .

3- کنترل بیولوژیک : مبارزه بیولوژیک در مورد نماتد های انگل گیاهی و به خصوص نماتد های ریشه گرهی به دلیل اقتصادی نبودن با عدم قابلیت کاربرد در سطح وسیع در اکثر کشور ها متداول نگردیده است . و از عوامل بیولوژیک می توان به استفاده از چند قارچ و باکتری و همچنین استفاده از گل جعفری و با عصاره دانه درخت چریش به دلیل داشتن ماده سمی اشاره نمود .

4- آیش و تناوب : بکارگیری تناوب زراعی نیز به دلیل وجود دامنه میزبانی وسیع این نماتد ها کمتر استفاده می شود . اما به کارگیری یک سیستم گردش زراعی مناسب و با کشت گیاهان غیر میزبان از جمله غلات می توان جمعیت نماتد را در سطح زیاد اقتصادی نگه اشت . آیش زمین به همراه دفع علف های هرز میزبان و اعمال شخم تابستانه در زمان آیش به مدت یک سال نیز در کنترل جمعیت نماتد در خاک موثر است .

5- کنترل شیمیایی : استفاده از سموم نماتد کش به دلیل اثرات سویی که برای مصرف کنندگان محصولات کشاورزی و محیط زیست دارند کمتر توصیه می شوند .

6- کنترل با مصرف کود های آلی و استفاده از ارقام مقاوم .

7- تقویت بوته با محلول پاشی عناصر غیر متحرک مانند کلسیم و بور – محلول پاشی ریز مغذی ها و عناصری که جذب آنها از خاک ممکن است مشکل باشد . محلول پاشی ترکیبات اسید آمینه ای و ضد شوری .

برای تهیه سموم کنترل کننده نماتد ریشه کلیک کنید.      

شرکت نهاده کشت بهاران