بیماری ویروس موزاییک خیار
Cucumber mosaic virus (CMV)
بیماری ویروسی موزاییک خیار متعلق به جنس Cucumovirus و خانواده Bromoviridae می باشد. ویروس موزاییک خیار یکی از مهم ترین ویروس های کدوییان و دارای دامنه میزبانی بسیار وسیعی می باشد . ویروس موزاییک خیار پراکندگی جهانی دارد و همچنین وسیع ترین دامنه میزبانی را در بین ویروس های گیاهی داشته است. ویروس موزاییک در طیف وسیعی از گیاهان زراعی , باغی و زینتی ایجاد بیماری می کند.تعداد میزبان CMV بیش از 1300 گونه گیاهی در بیش از 100 خانواده از تک لپه ای ها و دو لپه ای ها شامل بیشتر سبزیجات , گیاهان زینتی و گیاهان چوبی و نیمه چوبی را شامل می شود . ویروس موزاییک توسط 63 گونه شته به صورت ناپایا منتقل می شود .
تاریخچه بیماری ویروسی موزاییک خیار :
این بیماری در ایران در سال 1343 گزارش شده که احتمالا از قبل تر از آن هم نیز در ایران وجود داشته که گزارشی در این مورد ثبت نشده است .مهم ترین میزبان های موزاییک شامل خیار – خربزه – طالبی – انواع کدو – پیاز – کرفس – لوبیا – لوبیا چشم بلبلی – نخودفرنگی – چغندر – کلم – شلغم – ترب – هویج – گورجه فرنگی – بادنجان – باقلا – اسفناج – ختمی – شمعدانی – اطلسی – بنفشه – لاله – یونجه – شبدر – توتون و ذرت می شود .
نکته قابل توجه این است که ممکن است علائم بیماری در بعضی گیاهان از جمله یونجه مشخص نباشند اما اغلب کدوییان به CMV حساس هستند .
علائم بیماری موزاییک خیار :
علائم این بیماری در روی میزبان های مختلف می تواند متفاوت باشد مثلا ممکن است به صورت موزاییک – زخم موضعی (لکه) – کوتولگی – چین خوردگی برگ – برجستگی ها – نقش حلقوی – تغییر رنگ بافت برگ ها – لکه های کلروتیک و … ظاهر شود.بوته های خیار و سایر کدوییان معمولا هفته های اول در مزارع آلوده می شوند و چندین روز پس از آلودگی لپه ها زرد و پژمرده می شود و برگ های جوان چین خورده – کوچک و به سمت بالا انحناء پیدا می کند و علایم موزاییک را نشان می دهد همچنین فاصله میانگره ها کم و ساقه کوتاه شده در نتیجه رشد آن ها از 30 سانتی متر تجاوز نمی کند ( اندازه برگ های آلوده نصف برگ های سالم است ) .
گیاهان بیمار گل و میوه کمی تولید می کنند در عوض بوته ها پر و کپه ای به چشم می رسد. در حاشیه برگ های مسن ابتدا لکه های کلروتیک و سپس نکروتیک دیده می شود ( در بعد این لکه ها تمام سطح برگ را خواهد گرفت و برگ ها خشک می شوند ). در سطح میوه های آلوده تاول های سفید یا سبز تیره ظاهر می شود این تاول ها به صورت خشن و زگیل مانند بوده و ظاهر میوه را بد می کند.
به طور کلی علائم زیر را در موزاییک می توان مشاهده کرد :
- گیاهانی که اوایل فصل آلوده می شوند دارای لکه های زیادی می باشند
- روی میوه لکه هایی با الگوی خلقه ای تشکیل می شود
- در گل رگه ی سفید که معروف به شکاف گل است ظاهر می شود
- برگ ها کوچک اند و به سمت پایین پیچ خورده اند
- برگ های تولیدی یا نقاط رشد گیاه بد شکل می شوند
- الگوی موزاییکی از سبز روشن و تیره (زرد – سبز) روی برگ وجود دارند
انتقال ویروس موزاییک خیار :
ویروز موزاییک خیار در زمستان را روی میزبان های واسط یا ریشه علف هرز های دائمی ( عروسک پشت پرده – تلخه سفید – داتوره – گزنه – نعنای آبی – یونجه باغی و… ) سپری می کند.
طبق گزارشات در خوزستان این ویروس روی گیاهانی مثل پروانش – گل فلوکس – توتون – یونجه باغی و… مشاهده شده است . نکته قابل توجه این است که موزاییک قادر است به صورت نهفته و بدون هیچ گونه علائمی در گیاهانی همچون کوکب – زبان در قفا – برگ بو – تاج ریزی – باقلا مصری و … وجود داشته باشد .
انتقال و گسترش موزاییک خیار از طریق مایه زنی مکانیکی – بذر – سس و حشرات ناقل صورت می گیرد . یکی از مهم ترین ناقلان این ویروس انواع شته ها هستند که حدود 63 گونه از شته ها می توانند ویروس موزاییک خیار را از گیاه آلوده به گیاه سالم انتقال بدهند که از طریق نیش خود یا به اصطلاح نیش زاد یا ناپایا این فعالیت را انجام می دهند .شته سبز هلو و شته جالیز از ناقلین مهم ویروس موزاییک خیار می باشند.
کنترل بیماری موزاییک خیار :
به علت سخت کنترل کردن این ویروس در مرحله اول پیشگیری توصیه می شود که می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مبارزه با حسرات ناقل
- انتخاب بذر عاری از ویروس
- انتخاب واریته مقاوم
- از بین بردن علف های هرز میزبان
برای تهیه سموم مناسباینجا کلیک کنید.