یکی از مهم‌ترین عوامل تلف شدن درختان میوه و گیاهان، سردی هوا است. با وجود مقاومت برخی از گیاهان در برابر سرما، طیف گسترده‌ای از درختان مقاومت کمی در برابر سرما دارند که اهمیت مراقبت از درختان میوه در برابر سرما را به ما یادآور می‌شود. این موضوع از دیرباز و از حدود قرن 18‍ام به روش گرم کردن باغ توسط بشر صورت گرفت تا آنکه به روش‌های پیشرفته‌ی امروزی رسیده‌است. با توجه به فعالیت‌های کارشناسی شده در قرن جدید، آمار تلف شدن گیاهان و درختان در کشورهای پیشرو در زمینه‌ی کشاورزی به حداقل مقدار ممکن رسیده‌است. در ادامه با ما همراه باشید تا با روش‌های پیشگیری و مراقبت از درختان میوه در برابر سرما آشنا شوید. در نظر داشته باشید که می‌توانید انواع ادوات مورد نیاز را در قسمت فروشگاه خریداری کنید.

روش‌های مراقبت و پیشگیری در برابر سرما

به طور کلی سه روش عمده برای دستیابی به بهترین راندمان مراقبتی و پیشگیری، وجود دارند که شامل سه روش عمده‌ی زیر است.

1. روش‌های غیرفعال
2.  روش‌های فعال
3.  روش‌های شیمیایی

ما در این مقاله، شرح مفصلی از این روش‌ها و زیرمجموعه‌های آن را با شما در میان خواهیم‌گذاشت.

روش‌های غیرفعال

روش‌های غیر فعال به طور کلی به منظور پیشگیری استفاده می‌شوند. این روش‌ها از کارآمدترین روش‌ها برای کاهش خطرات سرمازدگی درختان است. چند نمونه از اقدامات عملی این روش عبارت است از آزمایش منطقه برای عدم وجود سرمازدگی، استفاده از نباتات دیرگل و استفاده از پایه‌های مقاوم است. در ادامه به بررسی چند نمونه از مهم‌ترین اقدامات این روش می‌پردازیم.

مکان احداث باغ

انتخاب مکان مناسبی که در آن احتمال وقوع سرمازدگی درختان میوه کم و حتی صفر باشد، بهترین راهکار برای حفاظت در برابر سرمازدگی درختان است. این نکته را در نظر بگیرید که برخلاف باور عموم، نزدیک یا دور بودن از خط استوا همیشه دلیل بر سردی یا گرمی محل باغ شما نخواهد بود. امروزه با استفاده از سلسله مراتب تحلیلی و داده‌های حاصل از GIS، باغ‌‌ها را در مناطقی احداث می‌کنند که خطر سرمازدگی در آن کم باشد.

عرض جغرافیایی

دانستن این نکته مهم است که هر نوع درختی در یک عرض جغرافیایی به خصوص تونایی رشد را دارد؛ درختان میوه‌ی گرمسیری و نیمه گرمسیری در عرض‌های 30 درجه جنوبی و شمالی و درختان میوه‌ی معتدله از عرض‌های 30 تا 50 درجه گسترش یافته‌اند. همچنین شایان ذکر است که در نیم‌کره‌ی شمالی، گل‌های درختانی که در عرض‌های پایین‌تری هستند چندین روز زودتر باز می‌شوند که نکته‌ای مهم در پرورش گیاه است.

شیب

وضعیت آب و هوایی و همچنین طول فصل رشد در یک منطقه، تعیین‌کننده‌ی نوع شیب برای احداث باغ است. برای مثال شیب‌های شمالی دیرتر از شیب‌های جنوبی گرم می‌شود اما از طرفی در شیب‌های جنوبی، طول فصل رشد، طولانی تر از شیب‌های شمالی است. ذکر این نکته مهم است که از آنجایی که احتمال سرمازدگی بهاره در شیب‌های غربی شایع‌تر است، کمتر از این نوع شیب استفاده می‌شود.

ارتفاع از سطح دریا

طبق یک اصل، به ازای هر 100 متر ارتفاع از سطح دریا، دمای هوا یک درجه سانتیگراد کاهش می‌یابد؛ پس درختانی که در ارتفاع بالاتری از سطح دریا قرار دارند، بیشتر درمعرض سرما قرار خواهند داشت. لازم به ذکر است که در شیب، جریان رو به پایین هوای سرد و جریان رو به بالای هوای گرم، منجر به کاهش دمای هوای نزدیک پایین شیب می‌شود.

اقدامات دیگر روش غیرفعال شامل موانع طبیعی، بافت خاک، پوشش خاک، روش‌های ژنتیکی و استفاده از ارقام دیرگل با پایه‌های مقاوم به سرما است که بسته به شرایط مورد نظر، هر کدام یک اقدام حیاتی برای مقابله با سرما خواهد بود.

روش‌های فعال

همانطور که ذکر شد کارآمدترین روش کاهش خطرات سرمازدگی، انتخاب مکان مناسب است، اما بسیاری از باغ‌های کشور مستعد سرمازدگی هستند لذا نیازی حیاتی به مراقبت از درختان‌میوه و گیاهان در برابر سرمازدگی وجود دارد. در ادامه به برخی از اقدامات روش فعال اشاره می‌شود.

روش‌های فیزیکی مقابله با سرما

این روش‌ها باوجود بازدهی کمتر نسبت به پیشگیری، جزو روش‌های مؤثر به حساب می‌آیند. اساس این روش بر اساس جلوگیری از هدر رفتن یا جایگزینی گرمای تشعشعی از دست‌رفته است. برخی از اقدامات این روش عبارت است از:

• بخاری: از روش‌های قدیمی است که امروزه بر اساس تامین حرارت از دست رفته‌ی باغ در طول شب کار می‌کند.
• مولدباد: هوای گرم در اثر تشعشع امواج به بالا حرکت کرده و هوای چند متر بالاتر از باغ گرم‌تر خواهد بود. با استفاده از مولد باد می‌توان هوای باد را توسط هوای گرم بالا، متعادل کرد.
• آبیاری بارانی: آبیاری روشی دیگر برای محافظت در برابر سرما است. از آنجایی که گرمایی که از آب آزاد می‌شود، کارایی بیشتری نسبت به گرمای آزاد شده از سایر منابع را دارد، این روش، یک روش کارآمد و بهینه به حساب می‌آید. آبیاری به منظور حفاظت، اغلب توسط آبیاری بارانی به دو روش زیر شاخ و برگی و بالای شاخ و برگی صورت می‌گیرد.
• دود: بهره‌گیری از دود به منظور کاهش تشعشع در جلوگیری از ایجاد سرما، یکی از اقدامات فیزیکی است.
• بادشکن: بادشکن عبارت است از موانعی که از درختان تشکیل شده است و به منظور تغییر جهت وزیدن باد و با هدف جلوگیری از فرسایش خاک، محافظت از تاسیسات و مقابله با سرما ایجاد می‌شود.

اقدامات فیزیکی دیگری که می‌توان از آنها بهره برد شامل استفاده از پوشش‌های سبز و پوشش‌های کاه و کلش، سفید کردن شاخه‌ها، کنترل علف‌های هرز، کوددهی، زه‌کشی خاک، غرقاب کردن، به کارگیری تناوب‌های دمایی و استفاده از کف‌های بادوام است.

روش‌های شیمیایی

همانطور که از نام این روش برداشت می‌شود، در روش‌های شیمیایی با افزودن ترکیبات شیمیایی، به دنبال مقاوم سازی درخت و گیاه در برابر سرما هستیم. سوربیتول و پلی اتیلن گلایکول، از جمله ترکیباتی هستند که برای مدت‌ها به عنوان ماده‌ی حفاظتی در برابر سرما، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اخیرا نیز برخی ترکیبات آکریلیک وارد عرصه شده‌اند که با پوشاندن برگ گیاه، آن را در برابر سرما مقاوم می‌کنند. برخی از اقدامات این روش شامل موارد زیر است.

اتیلن و مواد آزاد کننده‌ی اتیلن

اتیلن، تنها هورمون گیاهی گازی است که از طریق انتشار در بین بافت‌ها، منتقل می‌شود. استفاده از اتیلن و مواد آزاد کننده‌ی آن به منظور ایجاد گل‌دهی در گیاهان است تا میوه‌ی آنان در فصول سرما دچار نابودی نشده و بدین طریق احتمال سرمازدگی زودرس از بین برود.

جیبرلین‌ها

جیبرلین، به عنوان یک هورمون رشد مطرح است که می‌تواند گلدهی را در برخی از گونه‌های روزبلند از طریق جایگزینی طول روز یا سرما افزایش دهد و همچنین می‌تواند در گونه‌های روز بی‌تفاوت مانند درختان میوه، با افزایش رشد رویشی، گل‌دهی را به تاخیر اندازد.

از دیگر اقدامات روش‌های شیمیایی می‌توان به کاربرد اکسین‌ها برای حفاظت از درختان میوه در برابر سرمای دیررس بهاره و همچنین استفاده از آبسایزیک اسید و مهارکننده‌های رشد به منظور ایجاد تاخیر در زمان باز شدن جوانه‌ها اشاره کرد.

در مقاله‌ای که مطالعه نمودید با انواع روش‌های پیشگیری و مراقبت از درختان میوه در برابر سرما آشنا شدید. با توجه به شرایط متنوع محیطی کشور، آشنایی با روش‌های مراقبت و پیشگیری در برابر سرما، یکی از اصول حیاتی مورد نیاز هر کشاورز و باغ‌داری است. همانطور که ذکر شد لازم است در ابتدا، روش‌های غیرفعال را به طور اساسی رعایت نمایید چرا که عدم توجه به انتخاب نوع محیط، شیب و سایر نکات ذکر شده، هزینه و شرایط مقابله با سرما را به طرز سرسام‌آوری افزایش خواهد داد. امید است با بهره‌گیری اصولی از این روش‌ها، قدم بزرگی در راستای بهبود شرایط کشاورزی و باغ‌داری در کشور عزیزمان برداشته شود.

برای خرید محصولات مورد نیاز می‌توانید اینجا کلیک کنید و انواع ادوات کشاورزی موجود در فروشگاه کشاورزی آنلاین بهاران را ببینید.