تاثیر موسیقی بر گل و گیاه، واقعیت دارد یا یک افسانه کهن است؟ آیا واقعا موسیقی مناسب روی رشد، شادابی، باروری و گل‌دهی گیاهان تاثیر مثبت دارد و موسیقی بد، تاثیر منفی؟ یعنی گیاهان آن‌قدر دانا هستند که نه تنها موسیقی را درک می‌کنند بلکه دارای سلیقه موسیقیایی نیز هستند و بین موسیقی خوب و بد هم تفکیک قایل می‌شوند؟
اگر شما فردی بسیار منطقی باشید، احتمالا تمایل دارید که در برابر پاسخ مثبت دادن به این سوال مقاومت کنید با این توجیه که گیاهان هرگز به اندازه انسان‌ها و حیوانات از قوه درک برخوردار نیستند و اصولا نمی‌توانند موسیقی را بشنوند چه رسد به اینکه درک کنند و بخواهند به آن واکنش نشان دهند.
از سوی دیگر اگر شما فردی باشید که نگاهی رمانتیسمی(رمانتیک‌وار) به دنیا داشته باشید ممکن است تمایل داشته باشید که به سرعت پاسخ مثبت به این سوال بدهید با این توجیح که به هر حال گیاهان موجوداتی زنده هستند و هر موجود زنده‌ای انرژی‌های مثبت و منفی اطراف خود را درک می‌کند و به آنها واکنش نشان می‌دهد. در ادامه به کمک مستندات علمی جواب این سوال را خواهیم داد.
موسیقی و صدا نیز مانند نور یک عامل فیزیکی است
باید خدمت دوستانی که بسیار خشک و منطقی به پرسش حقیقت داشتن یا نداشتن تاثیر موسیقی بر گل و گیاه، نگاه می‌کنند عرض کنیم که در واقع شاید بتوان گفت که در این سوال یک نکته انحرافی وجود دارد و آن استفاده از کلمه «موسیقی» به جای استفاده از کلمه «صدا» است.
اگرچه موسیقی در افکار عمومی به صدایی گفته می‌شود که دارای ریتم باشد اما در واقع می‌توان سوال طرح شده در تیتر مقاله را به صورت کلی‌تری مطرح کرد و این‌گونه پرسید، آیا به طور کلی این انواع صداها هستند که می‌توانند روی رشد و شادابی گیاهان تاثیر مثبت یا منفی بگذارند؟ و یا به‌طور جزئی‌تر صداهایی که دارای ریتم هستند این تاثیر را دارند؟
شاید اگر سوال به این صورت مطرح می‌شد مقاومت شما به جواب مثبت دادن به پرسش در خصوص تاثیر صدا بر رشد گیاهان، کمتر می‌شد. وقتی از شما در خصوص تاثیر موسیقی بر گل و گیاه سوال می‌شود ممکن است ذهن شما در ابتدا متوجه قوه ادراک موسیقیایی شنونده شود و با خود فکر کنید که موسیقی تنها می‌تواند روی موجوداتی موثر باشد که در وهله اول می‌شنوند و در وهله دوم قدرت درک موسیقیایی دارند.
اما باید به این سوال از دریچه دیگری نگریست و در نظر گرفت که موسیقی نیز نوعی صداست و صدا نیز درست همانند نور یک عامل فیزیکی است. اگر گیاهان به نور واکنش نشان می‌دهند و از آن تغذیه می‌کنند بنابراین کاملا محتمل و منطقی است که به صدا نیز واکنش نشان دهند و از آن برای رشد بهتر و باروری بیشتر بهره بگیرند.
در ادامه به صورت قدم به قدم به جواب این سوال که تاثیر موسیقی بر گل و گیاه واقعیت است یا خیر خواهیم رسید اما برای اینکه شما عزیزان برای پاسخ گرفتن بیش از این منتظر نمانید جواب نهایی را خدمت شما عرض می‌کنیم: تاثیر موسیقی بر گل و گیاه واقعیت دارد.
آیا واقعا موسیقی روی گل و گیاهان تاثیر دارد؟
جواب مثبت است؛ بله. برخی از انواع موسیقی و صداها و حرکات روی رشد گیاهان به صورت قابل توجهی موثر هستند و این موضوع بارها و بارها توسط آزمایش‌های متفاوت در کشورهای مختلف دنیا ثابت شده است.
در این مرحله در خصوص میزان تاثیر صدا بر رشد گل و گیاه تنها به یک آزمایش اشاره می‌کنیم که در آن گندم‌های قرار گرفته در برابر صداهایی با فرکانس و ریتم مشخص، ۶۶ درصد افزایش باروری از خود نشان دادند. این نوع مطالعات در طول سال‌ها تکرار شده‌اند و همه به یک نتیجه کلی رسیده‌اند که موسیقی می‌تواند بر رشد گیاهان تاثیر بگذارد.
اگرچه جواب سوال مورد بحث در این مقاله داده شد اما اجازه دهید که در ادامه، قدم به قدم به جواب سوال برسیم تا بیش از پیش برای دوستانی که نسبت به درستی این جواب تردید دارند اطمینان خاطر به‌همراه داشته‌باشد.
مقاله پیشنهادی برای شما: 10 گیاه آپارتمانی که جذابیت خانه را بیشتر می‌کند
آیا گیاهان می توانند بشنوند؟
اگر به شخصی گفته شود که گیاهان در برابر آهنگ‌هایی با ریتم خوش، همچون موسیقی کلاسیک و جاز و کلامی با لحن ملایم و محبت‌آمیز رشد بهتری پیدا می‌کنند و در برابر صداهایی همچون موسیقی متال و نیز در برابر ناسزاگویی‌ها پژمرده شده و می‌میرند، ممکن است با ناباوری بپرسد مگر گیاهان می‌توانند بشنوند که حالا بخواهند واکنش مثبت و منفی به صداهای مختلف نشان دهند؟
اگر بخواهیم یک جواب ساده به این سوال بدهیم، جواب این است: بله؛ گیاهان می‌توانند بشنوند. ممکن است این جواب، به نظر شما غیرمنطقی و احساسی باشد اما در ادامه کاملاً با اصول فیزیکی و مادی شما را متقاعد می‌کنیم که گیاهان می‌توانند بشنوند.
چرا فکر می‌کنیم گیاهان نمی‌توانند بشنوند؟
ما انسان‌ها قادر به شنیدن هستیم، حیوانات نیز قادر به شنیدن هستند اما چرا فکر می‌کنیم گیاهان نمی‌توانند بشنوند؟ مگر شنیدن، یک پدیده غیر فیزیکی است؟ وقتی قوانین فیزیکی برروی اشیا صادق است پس چرا روی گیاه صادق نباشد؟
شنیدن، یک مقوله فیزیکی است و بنابراین محتمل است که هر موجود زنده‌ای بتواند بشنود اما شنیدن یک چیز است و درک شنیده، چیزی دیگر. شاید گیاهان نتوانند آنچه را که می‌شنوند همان‌گونه که ما درک می‌کنیم، درک کنند اما به هر حال به آن واکنش نشان می‌دهند و این خود می‌تواند نوعی ادراک به حساب آید؛ ادراکی که متناسب با دنیای خودشان است همان‌طور که ادراک ما و حیوانات متناسب دنیای خودمان است. شاید باید به گیاهان آپارتمانی‌ای که با ما و در خانه ما زندگی می‌کنند به چشم اعضای خانواده نگاه کنیم!
شنیدن به چه معناست و چگونه می‌شنویم؟
چطور می‌شنویم؟ همان‌طور که در بخش پیش گفتیم شنیدن یک امر فیزیکی است. صدای ایجاد شده ضمن صحبت کردن یک فرد، موجب حرکت هوا می‌شود و حرکت هوا ارتعاش به وجود می‌آورد. ارتعاش ایجاد شده به پرده گوش ما می‌خورد و سپس به صورت الکتریکی برای مغز ترجمه می‌شود. به این طریق عمل شنیدن صورت می‌گیرد. بسیاری از افراد ناشنوا قادر هستند فشار ارتعاشات صدا را روی پرده گوش خود حس کنند اما مسیر شنیداری آنها از اینجا به بعد دچار مشکل است و به همین جهت متوجه مفاهیم صداها نمی‌شوند.
اما نکته در اینجاست که گیاهان نیز این ارتعاشات را حس می‌کنند. آنها نه تنها ارتعاشات ناشی از صدا بلکه ارتعاشات ناشی از حرکت پا روی خاک و حرکت آب درون خاک را نیز حس می‌کنند و به همین دلیل است که ریشه‌های گیاهان به سمت مسیرهای آبی که در زیر خاک جریان دارد کشیده می‌شود. اگر در این حد واکنش نشان دادن گیاهان به ارتعاشات، به معنای شنیدن نیست پس به چه معنایی باید تعبیر شود؟
فرایند تاثیر صدا روی رشد گیاهان به چه صورت است؟
تحقیقات مختلف انجام گرفته روی گیاهان، نشان داده است که ارتعاشات ناشی از صداها که در یک بازه فرکانسی و شدت فشار و ارتعاش مطلوب برای آن نوع گیاه قرار‌دارند، موجع‌به حرکت پروتوپلاسمی بیشتر و متعاقبا باز ماندن بیشتر منافذ دریافت غذا در سلول‌های گیاهان می‌شود و به این طریق سلول‌های گیاهان هوا و مواد غذایی بیشتری دریافت می‌کنند و بهتر رشد می‌کنند. از همین جا مشخص می‌شود که قرار گرفتن در معرض صدا به مدت بسیار طولانی، روی رشد گیاهان تاثیر معکوس دارد. گیاهان دوست ندارند بیش از ۱ تا ۳ ساعت در روز در معرض موسیقی قرار بگیرند.
جالب است بدانید که تاثیر صدا روی گل و گیاه مقوله‌ای بسیار گسترده و چند وجهی است که پرداختن به آن به صورت تخصصی‌تر، از حوصله این مقاله خارج است. تنها به این نکته اشاره می‌کنیم که صداها حتی روی هورمون گیاهی و فعال‌سازی ژن در گیاهان نیز تاثیر می‌گذارد. توجه شما خوانندگان عزیز را به این نکته جلب می‌کنیم که این ارتعاشات هستند که روی گیاهان تاثیر می‌گذارند و ارتعاشات می‌توانند ناشی از صدای موسیقی یا صدای سخن گفتن یک باغبان با گیاهان و یا صدای حشراتی مثل جیرجیرک و یا ارتعاشات ناشی از رقصیدن گروهی از انسان‌ها در اطراف گیاهان باشد.
همچنین مطالعه نمایید: گیاهان و انرژی
شکفتن روی گل با صدای عاشقانه بلبل
در این مرحله از مقاله متوجه می‌شویم که چطور صدای جیرجیرک‌ها در فصل‌هایی از سال می‌تواند به شکوفایی درختان کمک کند و چطور صدای آواز بلبل و پرندگان می‌تواند بر زیباتر شدن گیاه و شکفتن گل‌ها موثر باشد و به این ترتیب پیداست که این همه شعر و غزل در مورد رابطه عاشقانه میان گل و بلبل صرفا شایعه‌سازی نبوده و واقعیت داشته!
به گفته یک محقق استرالیایی صداهایی که فرکانس آنها با صداهای موجود در طبیعت مثل صدای پرندگان و حشرات و صدای حرکت باد و آب نزدیک است، بهترین تاثیر را روی رشد گیاهان دارد که این صداها در محدوده فرکانسی ۱۱۵ تا۲۵۰ هرتز قرار دارند. شاید شما نیز هنگام گشت و گذار در مناطق روستایی‌ای که به آنجا رفت و آمد دارید متوجه شده باشید که گیاهان در مناطقی که وزش نسیم و آواز پرندگان بیشتر است، رشد و شکوفایی بهتری دارند. جالب است بدانید که تاثیر صداها روی گیاهان و حیوانات موضوع جدیدی نیست و در متون تاریخی نیز به آن اشاره شده است مثلا در برخی از داستان‌های هندی، قهرمانان داستان با استفاده از موسیقی، موجع‌به رشد بیشتر گیاهان می‌شدند. همچنین استفاده از نوای نی و فلوت در چوپانان و تاثیر مثبت آهنگ آن روی حیوانات گله، موضوعی است که همگی با آن آشنایی داریم.
یک آزمایش ساده برای بررسی تاثیر موسیقی روی رشد گیاهان
اگر شما نسبت به صحت این ادعا که موسیقی‌های ملایم روی رشد گیاهان تاثیر مثبت دارند تردید دارید به راحتی می‌توانید این موضوع را آزمایش کنید. اگر روزی چند ساعت از اسپیکر خانگی آهنگ پخش کنید متوجه خواهید شد که شاخه گیاهان یا گل آپارتمانی که در نزدیک اسپیکر قرار دارند به سمت اسپیکر کشیده می‌شود و رشد بیشتری از سایر شاخه‌ها از خود نشان می‌دهد و حتی ممکن است گل دهد در حالی که در سایر شاخه‌ها هنوز خبری از گل نیست.
یکی از دوستانی که برای آرام کردن گربه خانگی خود از موسیقی استفاده می‌کرد پس از مدتی متوجه شد گیاهانی که در آن قسمت از اتاق نگهداری می‌شدند نسبت به سایر گیاهانی که در منزل نگهداری می‌شدند به طرز قابل توجهی رشد و سرزندگی بیشتری پیدا کردند. از سوی دیگر اگر متوجه شده‌اید که گیاهان در خانه شما خوب رشد نمی‌کنند شاید وقت آن باشد که صرفا به جای یافتن مشکل در میزان آبیاری، بستر کشت یا کود و مکمل‌های گیاهی، به صداهایی که در خانه شما در جریان است توجه کنید. شاید بهتر باشد سریال‌های جنگی کمتری ببینید، موسیقی‌های لطیف‌تری گوش کنید و احیاناً از مشاجرات خانوادگی بکاهید.
کدام موسیقی بیشترین تأثیر مثبت را بر روی رشد و باروری گیاهان دارد؟
نتایج آزمایش‌های متعددی نشان داده است که گیاهان در برابر موسیقی راک واکنش منفی نشان می‌دهند و حتی می‌میرند؛ علت این نیست که آنها موسیقی راک را دوست ندارند بلکه شدت و فرکانس صوت در این موسیقی فراتر از تحمل گیاهان است. واکنش آنها در برابر این نوع موسیقی، شبیه واکنش آنها در برابر باد شدید یا آبیاری زیاد است.
ریتم و شدت صدا در آهنگ‌های راک یا متال، با صدای طبیعت هماهنگ نیست حتی این صداها برای اغلب ما انسان‌ها نیز خوشایند نیست شاید از این جهت که با ریتم‌های طبیعی فعالیت‌های داخلی بدن ما همچون ریتم ضربان قلب و آهنگ حرکت خون در بدن و غیره هماهنگ نیست. همان‌طور که پیشتر گفته شد صدایی که شدت و فرکانس آن مشابه صداهای موجود در طبیعت است بیشترین تاثیر را بر رشد گیاهان دارا است. در میان انواع موسیقی، بیشترین تاثیر مثبت روی رشد گیاهان در موسیقی کلاسیک و جاز دیده شده است و بهترین ساز نیز از نظر تاثیر بر رشد گل و گیاه، در اغلب موارد ویولون گزارش شده است.
اگرچه محدوده فرکانسی مناسب برای رشد گیاهان را خدمت شما ۱۱۵ تا ۲۵۰ هرتز عنوان می‌کنیم اما در واقع در حال انجام یک ساده‌سازی بزرگ هستیم. مطالعات بسیار زیادی در مورد تاثیر انواع صداها با فرکانس‌های مختلف روی گیاهان مختلف انجام شده است و واکنش گیاهان و یا حشرات و آفاتی که با آن گیاهان زندگی می‌کرده‌اند در برابر فرکانس‌های متفاوت یکسان نبوده است. مثلاً در مطالعه‌ای مشخص شد که صدمات بیدهای کرم‌خوار ذرت، با پخش صدای ۵ کیلوهرتز در یک بازه زمانی مشخص، از ۵۰% به ۵% کاهش داشته است.
گیاهان مختلف صداهای متفاوتی را دوست دارند، مثلاً در مطالعه‌ای مشخص شد صدای جیرجیرک یا حشرات باعث افزایش رشد، عملکرد و تغذیه قارچ صدفی می‌شود. همچنین موسیقی ترکیبی فاخته و حشره با فرکانس ۴۰۰هرتز باعث افزایش رشد و ارتفاع گیاه لوبیا چشم بلبلی شد.
آیا گیاهان غم و شادی باغبان را درک می‌کنند؟
ممکن است در این مرحله از مقاله، دیگر دوستان منطقی ما به اندازه قبل، موضع سفت و سختی در برابر این سوال که «آیا گیاهان غم و شادی باغبان را درک می‌کنند؟»،اتخاذ نکنند و بتوانند به راحتی تصور کنند که جواب این سوال نیز می‌تواند مثبت باشد.
وقتی گیاهان می‌توانند ارتعاشات ناشی از صدا را درک کنند بسیار محتمل است که ارتعاشات ناشی از امواج دیگری را نیز دریافت کرده و به آن واکنش نشان دهند. بسیار محتمل است که حس‌های مختلف انسان‌ها دارای نوعی انرژی یا امواج باشند که به صورت کاملاً فیزیکی و مشهود روی موجودات زنده اطراف خود تاثیر بگذارند. شاید به همین دلیل است که در فرهنگ ما اصطلاحی به عنوان «دست خوب»وجود دارد. مثلاً بسیاری از افراد تمایل دارند که کاشتن گیاه جدید در گلدان یا حیاط خانه خود را به افرادی بسپارند که اعتقاد دارند دست آنها در کاشتن گیاهان خوب است. از آنجایی که گیاهان در هنگام کاشته شدن و تغییر موقعیت، از حساسیت بیشتری برخوردار هستند بسیار محتمل است که در برابر امواج و ارتعاشات اطراف خود آسیب‌پذیرتر باشد و دریافت ارتعاشات و امواجی که تاثیر مثبتی روی آنها دارد در چنین موقعیتی برایشان بیش از پیش کمک کننده باشد.
خوب است در اینجا به گفته یکی از دانشمندان و مخترعان بزرگ قرن بیستم به نام “نیکولا تسلا” اشاره کنیم: ))اگر می‌خواهید اسرار جهان را کشف و پیدا کنید، از منظر انرژی و فرکانس و ارتعاش فکر کنید((.
همچنین بخوانید: چه گیاهانی هوا را تصفیه می‌کنند؟
۵ آزمایش علمی که تاثیر مثبت موسیقی در رشد گیاهان را اثبات می‌کند
گرچه در هنگام نگارش این مقاله، همواره نظر به مستندات علمی داشته‌ایم اما در این بخش از مقاله، ۵ آزمایش علمی را به طور مشخص و مستند خدمت شما عرضه می‌نماییم:
- یک محقق کانادایی طی تحقیقی در سال۱۹۶۲ نشان داد دانه‌های گندم با قرار گرفتن در معرض موسیقی کلاسیک، به‌ویژه “سونات ویولن باخ” عملکرد خود را تا ۶۶ درصد افزایش می‌دهند.
- دانشمند هندی سر جاگادیش چاندرا در سال ۱۹۲۷ توضیح داد که پالس‌های الکتریکی و مکانیکی سلول‌های زنده باعث صعود شیره در گیاهان می‌شود. نظریه دیکسون و جولی نیز این محرک‌های گیاهی را تایید کرد.
- در همان سالی که کتاب زندگی مخفی گیاهان منتشر شد، محققی به نام دوروتی رتالاک از کالج زنان کلرادو، طی تحقیقاتی نشان داد که گیاهان قرار گرفته در معرض موسیقی آرام‌بخش کلاسیک و جاز، به سمت منبع صوت رشد می‌کردند و حتی خود را در اطراف آن در هم می‌پیچیدند. گیاهانی که در معرض موسیقی راک «ناهماهنگ» بودند، از بلندگوها دور می‌شدند و علائمی شبیه به آبیاری بیش از حد از خود نشان می‌دادند. بنابراین شاید گیاهان از طرفداران بزرگ باخ و لویی آرمسترانگ هستند.
- در آزمایشی که در دانشگاه مدرس هند انجام شد مشخص شد که ارتعاشات ناشی از حرکت پا در رقص کلاسیک باستانی بهاراتاناتیام موجب دو هفته زودتر از زمان معمول شکوفا شدن گل اطلسی و گل همیشه بهار شد.
- در سال ۱۹۶۲ یک گیاه‌‌شناس هندی ضمن پخش موسیقی در اطراف مزرعه از طریق چند بلندگو، دریافت که برخی از گیاهان همچون بادام زمینی، برنج و تنباکو زمانی که در معرض موسیقی قرار می‌گیرند، ۲۰ درصد بیشتر قد می‌کشند.
آیا گیاهان از شنیدن ناسزا ناراحت و از شنیدن تعریف و تمجید خوشحال می‌شوند؟
حالا که به انتهای مقاله نزدیک می‌شویم احتمالاً همه شما خوانندگان عزیز جواب این سوال را که «آیا گیاهان از شنیدن ناسزا ناراحت و از شنیدن تعریف و تمجید خوشحال می‌شوند؟»، می‌دانید.
جواب بله است زیرا تفاوت لحن صدا در ناسزاگویی و تعریف و تمجید کردن موجب تفاوت فرکانسی و تفاوت میزان فشار و ارتعاش صدا می‌شود که این تفاوت ها نیز موجب ایجاد تاثیر متفاوت بر گیاه می‌شود.تاثیر مثبت که موجب افزایش رشد و شادابی گیاه می‌شود را می‌توان تعبیر به خوشحالی گیاه و پژمرده‌تر شدن گیاه را تعبیر به ناراحتی آن کرد.
محتوای پیشنهادی: نیازها و شرایط محیطی گیاهان خانگی
کلام آخر
متوجه شدیم که تاثیر موسیقی روی گل و گیاه ، یک واقعیت است و نه افسانه. آهنگ‌هایی که از جنس طبیعت است تاثیر مثبتی بر رشد و باروری گیاهان می‌گذارد بنابراین از این تاثیر می‌توان هم در عرصه خانه‌داری و پرورش گیاهان خانگی و آپارتمانی و هم در مورد درختان و درختچه‌های باغچه منزل استفاده کرد و هم به صورت کلان در باغبانی و عرصه کاشت گلخانه‌ای از آن بهره‌مند شد.
امروزه این یک موضوع علمی و محیط زیستی است که بتوان با استفاده از «فناوری امواج صوتی»، سیستم ایمنی گیاهان را تقویت کرده و صدا و موسیقی را جایگزین کودهای شیمیایی و علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها نمود و به این ترتیب یک قدم بزرگ در عرصه بهبود محیط زیست و تامین مواد غذایی بیشتر در زمان کوتاه‌تر برداشت.
نویسنده: معصومه غنیان