زنگ زرد گندم
بیماری های گوناگونی از غلات در سرار دنیا وجود دارند که هر کدام خسارت و زیان اقتصادی خود را وارد می کند . بیماری زنگ ها در گندم بسیار شایع بوده و جزو بیماری های مهمی به حساب می آیند . به طور خلاصه 3 گونه زنگ در گندم خسارت میزند که در این مقاله به مطالعه زنگ زرد (نواری) گندم می پردازیم .
بیماری زنگ زرد گندم یا زنگ نواری گندم (زنگ خطی ) از مخرب ترین بیماری های برگی گندم محسوب میشود. زنگ زرد در صورت وجود شرایط مساعد آب و هوایی و کشت ارقام حساس گندم می تواند خسارت زیادی را به محصول وارد کند . به طور عمده زنگ ها توسط قارچی به نام Puccinia بوجودمی آید و شامل زنگ ساقه – زنگ برگ – و زنگ نواری می باشد . شرایط محیطی مناسب برای ایجاد زنگ , آب و هوایی گرم تا گرم و مرطوب است و از علائم این بیماری تشکیل حفره های قرمز یا سیاه است که حاوی اسپور های تولید مثل در سطح ساقه – برگ و غلاف و… می باشد که در نهایت عمل فتوسنتز گیاه را کاهش می دهد .
بیماری زنگ زرد گندم یا زنگ نواری گندم که با عامل Puccinia striiformis و با اسم انگلیسی strip rust شناخته می شود در بسیاری از کشور های بزرگ یکی از مهمترین بیماری ها بوده که در هنگام اپیدمی شدن آن بسیاری از کشت ها را تحت تاثیر می دهد و موجب کاهش عملکرد محصول می شود . پراکندگی بیماری زنگ زرد گندم در سرار دنیا در مناطق سرد یا معتدل سرد و مناطق کوهستانی دیده می شود و در آفریقای شرقی – غرب آسیا و اروپا بیبشتر از بقیه مناطق شایع است و در ایران نیز مثل آذربایجان شرقی و غربی – اردبیل – اصفان – فارس – قزوین – قم – کرمان – چهرمحال و بختیاری – خراسان شمالی و جنوبی و رضوی – سمنان – کهکیلویه و بویر احمد و گلستان و.. مشاهده می شود . طبق تحقیقات هر 5 سال یک بار در ماطق مختلف اپیدمی شدید رخ می دهدو باعث کاهش 40 تا 50 درصدی محصولات می شود . چنانچه در شرایط محیطی مساعد ( درجه حرارت خنک – هوای ابری – رطوبت بالا – تناوب بارندگی ) باشند و ارقام حساس کشت شده باشد معمولا اسپور های عامل بیماری تا مسافت های دور توسط باد انتقال پیدا می کنند و احتمال بروز اپیدمی می شود .
قارچ عامل بیماری تابستان و پاییز را به صورت اسپور های بهاره ( یوریدیوسپور ) یا میسلیوم داخل برگ غلات و یا گرامینه های وحشی مانند بوموس – دانه تسبیح – جودم موشی – مرغ و چچم و بقیه علف های هرز دیگر باقی می ماند . بهترین درجه حرارت برای ظهور و گسترش زنگ زرد 10 – 15 درجه سانتی گراد و رطوبت اشباع و یا بارندگی ملایم می باشد . اسپور ها قادرند به مسافت 1500 تا 2000 کیلومتری را توسط باد جا به جا می شوند . بعد از استقرار روی گندم ارودیوسپور ها روی برگ های گندم و جوانه زدن میسیلیوم , قارچ وارد نسج برگ شده و بر اثر کم شدن ماده سبزینه در واقع سطح جذب کربن کاهش یافته و به رشد و نمو قسمت های هوایی و زمینی صدمه وارد کرده و وزن هزاردانه گندم کم و میزان نشاسته و قوه نامیه بذر کاهشمی یابد . قارچ مولد بیماری میکروسیکلیک یا تک میزبانی است و میزبان واسط ندارد . در اخر فصل زراعی با گرم شدن هوا اندام های سیاه رنگی بر روی و پشت برگ ها در محل جوش ها ظاهر شده که مرحله بعدی زندگی قارچ بوده و هیچ گونه نقشی در بقای زندگی قارچ ندارد .
زنگ زرد معمولا در بهار زودتر از سایر زنگ های ذکر شده ظاهر می شود و جوش یا تاول های زرد رنگ تا نارنجی رنگ هستند که به هم میپیوندند و نوار هایی در امتداد رگبرگ های جوان در هر دوسمت برگ نمایان است که با کشیدن دست و لمس روی جوش های برامده اثر آن روی دست باقی می ماند مثل تصویر زیر :
هر کدام از این جوش ها حاوی هزاران اوریدیوسپور است که باعث توسعه بیماری در فصل رشد گندم و جو در مزارع بوده و بیماری از یک سال به سال دیگر منتقل میکند .
کنترل زنگ زرد گندم
- کشت ارقام مقاوم
- کنترل علف های هرز
- مصرف متعادل کود ازته و استفاده از کود پتاس
- تراکم مناسب بوته
- رعایت زمان کاشت
- کشت به صورت موزاییکی
- کنترل میزان آبیاری و میزان رطوبت
- کمک از گیاهان بادشکن
- کنترل شیمیایی ( آلتوتبوکونازول – سایپروکونازول – پروپیکونازول )
بهتر است سم پاشی در ساعات خشک و بدون وزش باد انجام داده تا از تبخیر – بادبردگی سم و سوختگی برگ های گندم جلو گیری کند .
برای تهیه سموم مناسباینجا کلیک کنید.
برای تعیین زمان مناسب سمپاشی نکات زیر دارای اهمیت زیادی می باشد :
1- زمان بروز اولین علائم بیماری زنگ زرد گندم
2- شدت آلودگی بوته ها
3- در صد بوته های آلوده
