اگر در شمال کشورمان زندگی می‌کنید، می‌تواند از بین مرکبات انتخاب شود و برای شما عزیزی که در استان‌های سردسیر غربی کشور زندگی می‌کنید، یکی از بهترین انتخاب‌ها درخت سیب است. پیشنهاد برتر ما برای علاقه‌مندان باغبانی در مناطق کویری، پسته و برای ساکنان عزیز استان‌های مرکزی‌تر، درخت خرمالو و برای همسایگان خلیج فارس، درخت خرما خواهد بود. اما اگر بخواهیم تنها یک درخت میوه را به عنوان بهترین درخت میوه برای حیاط در تمام مناطق کشور برگزینیم. آن درخت چه خواهد بود؟
در این مقاله، ضمن معرفی مناطق مختلف آب و هوایی کشور و ده‌‌ها درخت میوه مناسب برای کاشت در باغچه‌های خانگی در این مناطق، در مورد عوامل تعیین‌کننده در انتخاب درخت‌خانگی و تفاوت انتخاب درخت برای باغ کشاورزی و باغچه خانگی و نیز اهمیت آراستن محیط خانه به وجود استوار و پُر لطف و در عین حال بی‌منت درخت، سخن خواهیم‌گفت.
غربت خانه بی‌درخت را با دوستی همیشه ماندگار و استوار درخت بشکنیم
خانه جایی است که هم در آن دنجی و آرامشی هست که روح را نوازش و التیام می‌دهد و هم در آن گرمای زندگی جاری است که شور و امید و پویایی را در کنار دیگر عزیزان خانواده‌امان در ما زنده نگه می‌دارد. از این روست که ناممکن است که شما وارد خانه‌ای شوید و حس خانه بودن از آن بگیرید و در آن از گیاه که نماد زندگی و سرزندگی و رشد است، خبری نباشد.
با وجود چند درخت در حیاط، خانه شما جایی می‌شود همچون یک باغ کوچک؛ آرامشکده روح و مجهز به یک صندلی راحتی و چند کتاب دلخواه و چند استکان نوشیدنی گرم، جایی برای قرض گرفتن تن و روح از هیاهوی زندگی شهری و مادی و سپردنش به هوای سبک و پُر اکسیژنی که بین سرشاخه‌های ترد و جوان درختچه‌ها و درختان در جریان است.
معرفی مناطق مختلف آب و هوایی کشورمان ایران
برای اینکه بهتر بتوانید آب و هوای منطقه سکونت خود را شناسایی کنید باید خدمت شما عرض‌کنیم که آب و هوای کشورمان را به طور اجمالی می‌توانیم به چهار منطقه کلی آب و هوایی تقسیم نماییم: مناطق گرم و خشک که شامل مرکز و شرق کشور است و بیشترین مساحت کشورمان را در برگرفته است. آب و هوای سرد کوهستانی که شامل استان‌های همسایه رشته کوه زاگرس است، آب و هوای معتدل و مرطوب که شامل شمال کشورمان است و آب و هوای گرم و مرطوب که سواحل جنوبی کشور را در برمی‌گیرد.
درختان دارای انواع و گونه‌های متفاوتی هستند که میزان سازگاری آنها با گرما و سرما، خشکی و رطوبت هوا(خشک یا شرجی بودن هوا به درجه‌های مختلف) و نیز خشکی و رطوبت خاک(میزان بارندگی و نیز رطوبت زمین)، متفاوت است و به همین دلیل درختان مختلف در برخی مناطق آب و هوایی بهتر رشد میکنند و در برخی مناطق، پس از مدتی رشد آنها متوقف می‌شود.
بنابراین شما پیش از انتخاب نهال میوه جهت کاشت در حیاط منزل خود باید میزان آفتاب،دما،باد، رطوبت و آبی که درخت کاشته شده در معرض آن خواهد بود را مشخص نمایید.
همچنین بخوانید: نحوه کاشت نهال (اصول اولیه و بهترین زمان کاشت)
درختان میوه مناسب کاشت در حیاط خانه در شمال و جنوب کشور
در شمال کشورمان مرکبات به خوبی رشد میکنند و درختانی مثل نارنج و پرتقال، می‌توانند گزینه‌های خوبی برای حیاط منزل شما باشند.
علت رشد خوب مرکبات در شمال کشور، رطوبت‌دوستی این درختان است ضمن اینکه در برابر سرما مقاوم نیستند و لذا هوای معتدل شمال برای آنها مناسب است. یک علت پیشنهاد مرکبات به عنوان درخت میوه برای حیاط منزل شما، زود بازده بودن این درختان است که در همان سال اول میوه می‌دهند گرچه باردهی کامل پس از سه سال خواهد بود. همچنین این درختان خودبارور هستند و برای مثمر بودن نیازمند درخت دیگری نخواهندبود. اگر در جنوب کشورمان زندگی می‌کنید درختان انبه، موز، انگور و خرما، درختانی هستند که هم با گرما و هم رطوبت هوای جنوب کشور سازگار هستند.
حیاط و درخت، در خانه‌های ویلایی
این گلدانهای گیاهان آپارتمانی قرار داده شده در جای جای منزل هستند که به چهاردیواری‌ها، رنگ زندگی می‌زنند و آنها را تبدیل به خانه میکنند؛ گلدانی روی سکوی حایل آشپزخانه (دیوار اُپن)، گلدانی لب پنجره و دیگرانی جلوی درب راهرو و راه پله و بالکن و ….؛ اما حیاط چه؟
مسلما اگر خانه شما ویلایی باشد و نه آپارتمانی، حیاط خانه هم جزو خانه محسوب می‌شود و وجود درخت و درختچه و بوته‌های گلها و گیاهان در آن، موجب انبساط و التیام روح و جایگزین شدن انرژی‌های مثبت سرزندگی و آرام و قرار و امید و برنامه داشتن بر جای کلافگی و بی‌قراری شهری است. واما حیاط خانه‌های آپارتمانی چطور؟
همچنین مطالعه نمایید: در هر هکتار چند درخت می توان کاشت؟ (فاصله استاندارد کاشت درختان)
حیاط و درخت در خانه‌های آپارتمانی
همان‌طور که مستحضر هستید حیاط در خانه‌های آپارتمانی جزو مشاعات است و بنابراین حس مالکیت و تعلقی که مالکان خانه ویلایی به حیاط خود دارند پررنگ‌تر از مالکان واحدهای آپارتمانی است. در خانه‌های آپارتمانی، شاید بیشتر این بالکن‌ها هستند که نقش حیاط را به عهده می‌گیرند اما بی‌شک در خانه‌های آپارتمانی نیز حیاط سرسبز، موجب ایجاد حس خوب و نیز همبستگی در ساکنان، و البته مطبوع‌ترشدن هوا و حس‌و حال ساختمان می‌شود. حتی در بسیاری از آپارتمان‌ها بام‌ها نیز به سبک حیاط، با سایبان و آلاچیق و فضای سبز مجهز شده و استراحتگاه و محل تجمع ساکنان ساختمان می‌شوند. در این صورت درختان میوه انتخابی برای بام‌ها از میان درختان میوه با ریشه کم عمق خواهند بود.
درختان میوه مناسب کاشت حیاط در مناطق سردسیر ایران
سیب به سرما دوستی مشهور است به طوری‌که اصولا در مناطق گرمسیر و نیمه‌گرمسیر به عمل نمی‌آید؛ از درختان نسبتاً مقاوم در برابر آفات نیز هست و هم زحمت زیادی نمی‌برد. از این جهت ما سیب را در ابتدای فهرست درختهای پیشنهادی برای کاشت در باغچه ساکنان عزیز مناطق سردسیر قرار دادیم. گلابی اما در برابر گرما و آفات، حساس‌تر از سیب است.
درختان سیب، گلابی، انگور، آلو، آلبالو، گیلاس و گاه گونه‌های مقاوم‌تر هلو، بادام و سنجد، گزینه‌های پیشنهادی ما جهت کاشت درخت میوه در حیاط برای مناطق سردسیر کشورمان است.
توجه داشته باشید که میزان مقاومت این درختان در برابر سرما و کم‌آبی متفاوت است و برای انتخاب دقیق‌تر، توصیه میکنیم اطلاعات ریزتر و دقیق‌تری از آب و هوای محل سکونت خود، به‌دست آورید. مثلا کمترین دما در شهر شما چند درجه است و تابستانهای شهر شما تا چه حد باران به خود می‌بیند؟ مثلا مقاومت جوانه‌های گیلاس در برابر سرما از سیب و گلابی کمتر و از هلو، بیشتر است یا گرچه بارندگی زمستانه مطلوب گیلاس است اما بارندگی در تابستان برای آن مضر است.
ده عامل موثر در انتخاب درخت برای حیاط منزل
برای اینکه بدانیم چه درخت میوه‌ای را برای کاشت در حیاط خانه خود انتخاب کنیم تنها ملاک انتخاب، سازگاری آن درخت با آب و هوای منطقه نیست. بلکه حتی شخصیت و میزان علاقه و حوصله شما هم در انتخاب نوع نهال میوه موثر است. اما چطور؟
آیا شما آدم کم‌حوصله‌ای هستید و دوست دارید که درخت انتخابی شما درخت کم‌دردسری باشد که نیاز به توجه و مراقبت زیادی نداشته باشد؟ مثلا در برابر آفات مقاوم باشد، نیاز به آبیاری زیادی نداشته باشد و بدون اینکه نیاز به هرس زیادی داشته باشد، به خوبی بار دهد؟ آیا برایتان مهم است که درخت میوه شما در همان سال اول کاشت، میوه دهد یا می توانید چند سال بیشتر منتظر بمانید؟
برخی از عواملی که باید پیش از انتخاب درخت میوه برای کاشت در حیاط منزل، به آن توجه کنید عبارتند از:
- میزان حوصله و وقتی که برای رسیدگی به درخت خواهید داشت
- شکل و قد درخت پس از بلوغ
- شکل ریشه و نوع رشد آن
- زود بار دهنده بودن یا دیربازده بودن آن
- میزان بار درخت در هر دوره محصول‌دهی
- سازگاری درخت با آب و هوای منطقه
- نوع باروری درخت و اینکه آیا برای میوه دادن نیاز به درخت دومی نیز هست یا خیر
- عمر درخت و عمر باروری آن
- مقاومت درخت در برابر آفات
- میزان نیاز درخت به آفتاب، سایه، آبیاری، کود، هرس و…
و چه خوب که قبل از انتخاب درخت میوه برای حیاط منزل خود اطلاعاتی در خصوص عوامل مذکور کسب کنید تا یک تجربه خوب و موفق در پیش رو داشته باشید .
همچنین بخوانید: معرفی ۱۰ درخت مناسب برای باغچه
توجه به شکل نهایی درخت، پیش از خریداری نهال
پیش از خریداری نهال درخت میوه برای حیاط باید به شکل درخت پس از بلوغ آن، فکر کنید و توجه کنید که آیا این شکل از درخت با خواسته‌ها و اهدافی که از کاشت آن در نظر داشته‌اید، همخوانی دارد و آیا با فضای حیاط و ساختمان شما هماهنگ است یا خیر.
مثلا اگر خانه و حیاط شما کوچک است، یک درخت بسیار بلند با آن هماهنگ نخواهد بود. یا اینکه اگر قصد کاشت درخت توت را دارید باید توجه داشته باشید که این درخت نیاز به فضای بازی برای رشد دارد در حالی‌که درخت انگور را می‌توان کنار دیوار کاشت و شاخه‌های آن را متناسب با فضای اطراف هدایت کرد و حتی با ایجاد داربست سقفی، از آن سایه گرفت.
آیا می‌خواهید درخت انتخابی شما هنگامی‌که بالغ شد، پرشاخ و برگ باشد و موجب کمتر شدن دید خانه شما از بیرون شود یا دوست دارید شاخ و برگ زیادی نداشته باشد و موجب کاهش نور و روشنایی خانه شما نشود؟
آیا دوست دارید درخت شما رشد زیادی داشته باشد و به سرعت قد بکشد یا اینکه زیاد بلند نشود تا هرس کردن و دسترسی به میوه‌ها، آسان باشد.
توجه به نوع ریشه‌های درخت
هنگام انتخاب یک درخت به عنوان بهترین درخت میوه برای حیاط منزل خود، علاوه بر شکل بیرونی درخت باید به نوع رشد ریشه‌های آن نیز دقت کنید. آیا درختان میوه با ریشه کم عمق، انتخاب شما هستند (که ریشه آنها نه به صورت عمودی و نه به صورت افقی، پیشروی چندانی نمی‌کند) و یا درختانی با ریشه‌های مهاجم؟
در خصوص اهمیت توجه به نوع ریشه درخت انتخابی، تنها به یک مثال بسنده میکنیم: درختانی چون انگور که ریشه‌های مهاجم و پیشرونده دارند باید با فاصله مناسب از ساختمان کاشته شوند که ریشه‌ها به لوله‌ها و بخش‌های زیرزمین خانه، آسیب وارد نکند.
درختان مناسب کاشت حیاط در مناطق گرمسیر و نیمه‌گرمسیر کشور
سنجد با آب و هوای خشک و گرم سازگاری بالایی دارد. در برابر سرما و کم‌آبی مقاوم است و در هوای خشک و بدون رطوبت (چه گرم و چه سرد)، به خوبی رشد می‌کند و ظاهر زیبایی نیز دارد و بنابراین یک گزینه خوب برای کاشت درخت میوه در حیاط خانه‌های ساکنان مناطق گرم و خشک(و نیز سرد و خشک) کشورمان است. گزینه‌های مناسب دیگر انجیر، انگور، عناب، زرشک، پسته و بنه هستند.
در مناطق نیمه‌گرمسیری، درخت میوه پیشنهادی ما برای حیاط منزل شما خرمالو است که قد و قواره آن متناسب با منازل مسکونی است و مقاومت خوبی در برابر آفات دارد. البته انجیر و انگور نیز در لیست قرار دارند.
و باز در مناطق نسبتا معتدل‌تر که در زمانی از سال، سرمای کافی و البته نه خیلی شدید را تجربه میکنند، زرد آلو با شاخه‌های پربارش مورد توصیه است. زیرا این درخت برای تحریک گل‌دهی نیاز به سرما دارد و بارور شدن هسته زردآلو برای حدود ۹۰ روز نیاز به سرمای زیر ۵ درجه دارد.
انار نیز گزینه خوبی برای علاقه‌مندان به باغبانی به صورت محدود در مناطق نیمه‌گرمسیری است زیرا رشد خوبی در آب و هوای بهاری و تابستانی با تعداد زیاد روزهای آفتابی در ماه را داراست در حالی‌که نمی‌تواند سرمای بیش از منفی ۱۲ درجه را تحمل کند.
تفاوت انتخاب درخت برای باغ و باغچه
توجه داشته باشید که بین انتخاب بهترین درخت میوه برای حیاط خانه و باغ کشاورزی، تفاوت است. مثلا درخت گردو بهترین انتخاب برای باغ در مناطق سردسیر است اما بهتر است از کاشتن آن در باغچه خانه صرف‌نظر بفرمایید زیرا بسیاری از گیاهانی که پای درخت گردو کاشته می‌شوند از بین می‌روند.
مثلا از نظر نیاز درخت به سایه و آب، دست ما برای کاشت درخت میوه در حیاط نسبت به کاشت آن در باغ، بازتر است زیرا مثلا افزایش آبیاری یک درخت یا ایجاد سایه برای آن بسیار ساده‌تر از انجام این کارها برای تعداد بسیاری از درختان در یک باغ کشاورزی است.
اما ممکن است از نظر شکل نهایی یک درخت بالغ، شرایط برعکس باشد و مثلا ما برای انتخاب درخت برای حیاط کوچک خانه ناگزیر باشیم به درختانی اکتفا کنیم که قد و قواره کوچکی دارند و رشد ریشه‌ها و شاخه‌های آنها از پیشروندگی کمی برخوردار است. گفتنی است ما در این مقاله فرض را بر این گرفته‌‌ایم که شما می‌خواهید در قسمت مناسبی از حیاط خانه، یک یا حداکثر دو درخت میوه بکارید.
اگر بخواهیم بنا را بر این بگذاریم که شما قصد ایجاد یک باغچه در حیاط منزل خود دارید و می‌خواهید چند درخت میوه و قدری سبزی و صیفی‌جات به عمل آورید، مقاله بسیار بلند و تخصصی‌تر خواهد شد. در این صورت باید به عواملی چون میزان فاصله بین درختان و اینکه چه درختانی در کنار هم بهتر رشد میکنند و مقایسه سایه درختان با هم و … نیز بپردازیم.
معرفی چند درخت مقاوم در برابر کم‌آبی
گرچه استان‌های هم‌جوار با دریاچه خزر و خلیج فارس از رطوبت دریا بهره‌مند هستند اما آشنایی با درختان مقاوم در برابر کم‌آبی، دست‌کم برای عزیزان ساکن در سایر استان‌ها ضرورت دارد.
در مناطق گرم و خشک کشور که اهمیت در نظر گرفتن مقاومت درختان در برابر کم‌آبی، مشخص است اما استان‌های غربی کشورمان گرچه از نعمت آب شدن برف کوه‌ها برخوردار هستند اما باران زیادی به خود نمی‌بینند و از این جهت است که درختانی چون بادام و انگور که به مقاومت در برابر کم‌آبی مشهور هستند از درختان مناسب کاشت در این مناطق هستند.
به طور کلی انگور، سنجد، عناب، زیتون، بادام، انجیر و پسته از مشهورترین درختان میوه مقاوم در برابر کم‌آبی هستند که با در نظر گرفتن عواملی چون سازگاری آنها با دماهای گوناگون، شوری خاک و میزان تابش آفتاب و وزش باد و…،در منطقه‌های آب‌وهوایی متناسب، کاشته می‌شوند.
آیا تنها توجه به سازگاری درخت انتخابی با آب و هوای منطقه، برای به بار نشستن نهال، کافی است؟
ما در این مقاله به این پرداخته‌ایم که با توجه به آب و هوای منطقه خود چه درختی را برای کاشتن در حیاط خانه انتخاب کنیم اما تنها دانستن همین موضوع، برای موفق از آب درآمدن کاشت درخت و به اصطلاح گرفتن آن کافی نیست. مثلا لازم است بدانیم هنگام کاشت نهال به چه نکاتی باید دقت داشت و مثلا اضافه کردن کود پای نهال موجب تقویت آن می‌شود و یا مجاورتش با ریشه‌های ضعیف نهال، آن را می‌سوزاند.
و یا اینکه باید بدانیم زمان مناسب کاشت نهال با توجه به نوع آب و هوای منطقه شما و نوع درخت، چه زمانی خواهد بود که ما در مقاله‌های جداگانه‌ای به چنین موضوع‌هایی پرداخته‌ایم.
همچنین مطالعه نمایید:بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و‌هوایی
کلام یکی پیش از آخر
اگر پیش از این، تجربه کاشتن درختی را داشته‌اید که خشکیده و در شما این احساس را به وجود آورده است که کاشتن و نگهداری از درخت کار شما نیست و یک امر تخصصی است، امیدوارم که با خواندن این مقاله تاثیر آن ناکامی از احساس شما زدوده شده باشد.
واقعا امروزه شرایط فرق کرده است؛ اطلاعات خوبی از طریق اینترنت در دسترس است و حتی امکان خرید هرآنچه که برای کاشت و نگهداری درخت میوه نیاز دارید از طریق سایتهای باغبانی با چند کلیک فراهم است.
به نظر من دست‌کم کاشتن نهال انگور را تجربه کنید زیرا… و اینجاست که جواب سوالی که در ابتدای مقاله طرح کردیم را خدمتتان تقدیم میکنیم:
بهترین درخت میوه برای حیاط، در تمام مناطق آب و هوایی ایران
اگر بخواهیم به شما عزیزان در هر منطقه آب و هوایی از ایران عزیزمان که زندگی می‌کنید یک درخت میوه واحد را برای کاشتن در حیاط منزلتان پیشنهاد دهیم، آن درخت، درخت انگور خواهد بود.
درخت انگور با گونه‌های متعددش در هر کجای کشورمان به خوبی رشد می‌کند و زینت بخش حیاط منزل شماست و هم می‌توانید شاخه‌های انعطاف‌پذیرش را مطابق با فضای حیاط منزلتان، هدایت کنید. همچنین نگهداری از آن، نیاز به صرف وقت زیادی ندارد.کاشتن یک درخت، بخشیدن یک فرزند به مادر زمین است؛ حس مادر بودن را از زمینی که ملک ما شده، دریغ نکنیم.
با درخت، زندگی را زنده‌تر، زندگی کنیم.
نویسنده: معصومه غنیان